Τι είναι η AnaCredit;

11 Νοεμβρίου 2015 (επικαιροποιήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020)

Η AnaCredit (analytical credit dataset) είναι μια δέσμη αναλυτικών πιστωτικών δεδομένων που παρέχει λεπτομερή στοιχεία για επιμέρους τραπεζικά δάνεια στη ζώνη του ευρώ. Η ΕΚΤ έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο το 2011 – σε συνεργασία με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) της ζώνης του ευρώ και ορισμένες ΕθνΚΤ εκτός της ζώνης του ευρώ. Χρησιμοποιούνται δεδομένα και εθνικά μητρώα πιστωτικών δεδομένων για τη δημιουργία μιας εναρμονισμένης βάσης με σκοπό τη στήριξη διαφόρων λειτουργιών κεντρικών τραπεζών, όπως η λήψη αποφάσεων νομισματικής πολιτικής και η μακροπροληπτική εποπτεία.

Το σχέδιο AnaCredit

Γιατί είναι απαραίτητη η AnaCredit;

Για τη λήψη ορθών αποφάσεων πολιτικής χρειάζονται άρτια δεδομένα. Η χρηματοπιστωτική κρίση κατέστησε πιο επιτακτική την ανάγκη για καλύτερα και λεπτομερέστερα στατιστικά στοιχεία για δύο λόγους:

1. Η κρίση έδειξε ότι οι διάφοροι οικονομικοί τομείς, καθώς και οι επιμέρους επιχειρήσεις και νοικοκυριά στις διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ, αντέδρασαν με πολύ διαφορετικό τρόπο στις οικονομικές διαταραχές. Η ΕΚΤ – για τους σκοπούς της χάραξης της πολιτικής της – πρέπει να είναι ενήμερη για αυτές τις εξελίξεις, να τις κατανοεί και να τις παρακολουθεί.
2. Η ΕΚΤ, καθώς και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και οι αρχές της ζώνης του ευρώ, έχουν αναλάβει νέα καθήκοντα όσον αφορά τη μακροπροληπτική εποπτεία. Για την άσκηση αυτών των νέων καθηκόντων, χρειάζονται νέα εργαλεία και γνώσεις. Αρχικά, η AnaCredit σχεδιάστηκε για να παρέχει τις πρόσθετες πληροφορίες που χρειάζονται για την εκτέλεση των καθηκόντων που σχετίζονται με τη νομισματική πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Σε επόμενο στάδιο, μπορεί να ληφθούν υπόψη οι πρόσθετες ανάγκες της τραπεζικής εποπτείας.

Η AnaCredit βασίζεται σε εναρμονισμένες έννοιες και ορισμούς και καλύπτει πλήρως (τουλάχιστον) όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συγκρισιμότητα. Έτσι, βελτιώνεται σημαντικά η βάση στατιστικών πληροφοριών του Ευρωσυστήματος.

Σε τι μας ωφελεί η AnaCredit;

Για τη λήψη ορθών αποφάσεων πρέπει να σχηματίζεται σαφής εικόνα της κατάστασης. Προς τον σκοπό αυτό, οι κεντρικές τράπεζες χρειάζονται αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία. Τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει η AnaCredit, τα οποία αναλύονται σε βάθος, εξασφαλίζουν σαφέστερες και λεπτομερέστερες πληροφορίες που συνδράμουν στη λήψη αποφάσεων νομισματικής πολιτικής και στη διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας και της διαφάνειας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τα οφέλη είναι σημαντικά για όλους: για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τις εποπτικές αρχές αλλά και για τις τράπεζες και, τελικά, τους πολίτες.

Σε τι διαφέρει η AnaCredit;

Η AnaCredit παρέχει δεδομένα για όλες τις χώρες μέλη της ζώνης του ευρώ τα οποία χαρακτηρίζονται από πολύ μεγάλο βαθμό λεπτομέρειας και είναι απολύτως συγκρίσιμα μεταξύ τους, καθώς βασίζονται σε εναρμονισμένες έννοιες και ορισμούς. Επομένως, η AnaCredit επιτρέπει να διενεργούνται αναλύσεις και συγκρίσεις που θα ήταν αδύνατον να γίνουν με βάση τα προηγούμενα συγκεντρωτικά στοιχεία. Οι αναλύσεις αυτές αποτελούν σημαντική συνιστώσα για την εκτέλεση βασικών λειτουργιών των κεντρικών τραπεζών, όπως η χάραξη και η άσκηση νομισματικής πολιτικής καθώς και η μακροπροληπτική επίβλεψη.

Για παράδειγμα, η AnaCredit παρέχει λεπτομερή δεδομένα για τη διαθεσιμότητα πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, κάτι για το οποίο παλαιότερα διαθέταμε μόνο επιμέρους πληροφορίες βάσει κάποιων ερευνών. Οι διαφορές στις συνθήκες προσφοράς και ζήτησης για τους διάφορους οικονομικούς τομείς ή κατηγορίες επιχειρήσεων (π.χ. μικρές έναντι μεγάλων επιχειρήσεων, τομέας μεταποίησης έναντι τομέα υπηρεσιών) είναι πλέον εμφανείς· παλαιότερα αυτές οι διαφορές καλύπτονταν από τα συγκεντρωτικά στοιχεία. Η παροχή αξιόπιστων πληροφοριών όσον αφορά την πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε τραπεζικά δάνεια είναι πολύ σημαντική για τη λήψη αποφάσεων νομισματικής πολιτικής, καθώς οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας και τους βασικούς εργοδότες, ενώ οι όροι χρηματοδότησής τους εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τις τράπεζες. Τα αναλυτικά δεδομένα που συλλέγει η AnaCredit χρησιμοποιούνται επίσης για να αξιολογείται η εξέλιξη και η βιωσιμότητα του χρέους των επιχειρήσεων. Αυτό είναι πολύ σημαντικό κατά την αξιολόγηση του κινδύνου που σχετίζεται με ορισμένες κατηγορίες τραπεζικών ανοιγμάτων.

Οι εμπειρογνώμονες χρειάζονται επίσης λεπτομερή στοιχεία κατά την αξιολόγηση αναδυόμενων κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Για παράδειγμα, εάν το τραπεζικό σύστημα σε μια χώρα μέλος δεν είναι επαρκώς διαφοροποιημένο και έχει υπερβολικά ανοίγματα σε συγκεκριμένες περιφέρειες ή κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, η AnaCredit μπορεί να επισημάνει αυτό το ζήτημα και να επιτρέψει μια ακριβέστερη ανάλυση των (κλαδικών ή περιφερειακών) πιστωτικών κινδύνων και της ενδεχόμενης κλιμάκωσής τους σε συστημικούς κινδύνους για τον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Η υποβολή εναρμονισμένων στοιχείων μέσω της AnaCredit επιτρέπει επίσης να προσδιορίζεται το συνολικό δανειακό άνοιγμα μιας επιχείρησης έναντι όλων των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών ανοιγμάτων. Παλαιότερα αυτό δεν ήταν εφικτό επειδή οι πληροφορίες ήταν ελλιπείς ή δεν ήταν πλήρως συγκρίσιμες. Οι αρχές τραπεζικής εποπτείας μπορούν πλέον να εντοπίζουν πότε μια συγκεκριμένη επιχείρηση παρουσιάζει ενδείξεις καθυστερημένης αποπληρωμής οφειλών προς μία ή περισσότερες τράπεζες, να αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητα της εν λόγω επιχείρησης και να εκτιμούν τον ενδεχόμενο κίνδυνο για τις τράπεζες που έχουν εκτεθεί σε αυτόν.

Γιατί θέλει η ΕΚΤ τόσο πολλά δεδομένα;

Η AnaCredit ζητεί και συλλέγει μόνο τα δεδομένα που είναι απολύτως απαραίτητα. Σήμερα ζητούνται μόνο δεδομένα που αφορούν τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις (και άλλες νομικές οντότητες), υπό την προϋπόθεση ότι αυτά τα δάνεια είναι άνω των 25.000 ευρώ. Το χαμηλό όριο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την κάλυψη των σημαντικών κενών στα δεδομένα που αφορούν την ανάλυση της χρηματοδότησης μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ.

Θα μπορεί ο γείτονάς μου να δει πόσα χρωστάω στις τράπεζες;

Γενικά, η ΕΚΤ ούτε χρειάζεται ούτε επιθυμεί να γνωρίζει την ταυτότητα των δανειοληπτών σε επίπεδο νοικοκυριών. Εάν κάποια στιγμή στο μέλλον το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ κρίνει σκόπιμο να συμπεριλάβει στο πεδίο εφαρμογής της AnaCredit τα δάνεια προς τα νοικοκυριά, για παράδειγμα τα δάνεια για την αγορά ακινήτων, τα στοιχεία που θα συλλέγονται θα είναι πλήρως ανωνυμοποιημένα. Ως δικλείδα ασφαλείας, και προκειμένου να διασφαλίσει τη σκοπιμότητα του νομικού κειμένου, η ΕΚΤ ζήτησε επίσης τη γνώμη του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, την οποία και έλαβε πλήρως υπόψη της.

Τι θα συμβεί αν παραβιαστούν τα πληροφοριακά σας συστήματα;

Οι κεντρικές τράπεζες διαθέτουν εκτεταμένη εμπειρία όσον αφορά τη διαφύλαξη του εμπιστευτικού χαρακτήρα των δεδομένων. Αυτό αποτελεί μέρος των καθημερινών εργασιών τους. Το Ευρωσύστημα διαχειρίζεται ήδη μεγάλο όγκο πολύ ευαίσθητων πληροφοριών και διαθέτει κατάλληλα συστήματα. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες λειτουργούν σήμερα μητρώα πιστωτικών δεδομένων που σε ορισμένες περιπτώσεις συγκεντρώνουν έναν πολύ μεγαλύτερο όγκο ευαίσθητων πληροφοριών από ό,τι προβλέπεται στη δική μας περίπτωση. Έχει ληφθεί και θα εξακολουθήσει να λαμβάνεται κάθε προληπτικό μέτρο για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1725. 

Ποιο είναι το κόστος της AnaCredit για τις τράπεζες; Μήπως οι μικρές τράπεζες επιβαρύνονται υπέρμετρα;

Δεδομένου του βαθμού λεπτομέρειας που ζητείται, η ΕΚΤ έχει επίγνωση της επιβάρυνσης για τους φορείς παροχής στοιχείων, ιδιαίτερα δε στις χώρες όπου η παροχή λεπτομερών πληροφοριών είναι κάτι το πρωτόγνωρο. Προς τον σκοπό αυτόν, η ΕΚΤ ολοκλήρωσε το 2014 μια διεξοδική ανάλυση κόστους-ωφέλειας με σκοπό να ελαχιστοποιήσει την επιβάρυνση που συνδέεται με την παροχή στοιχείων. Ως αποτέλεσμα της εν λόγω διαδικασίας, ο κανονισμός για την AnaCredit περιλαμβάνει μόνο τις απαιτήσεις των οποίων ο βαθμός επιβεβαιωμένης συνάφειας ή/και επιβεβαιωμένης λειτουργικής χρησιμότητας για σκοπούς άσκησης πολιτικής είναι αρκετά υψηλός που να δικαιολογεί τη συλλογή δεδομένων και το τακτικό κόστος για τη διαχείρισή τους. Η διαδικασία ανάλυσης κόστους-ωφέλειας αποτελεί πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και καιρό σε όλες τις νέες απαιτήσεις της ΕΚΤ για την παροχή στατιστικών στοιχείων. Γενικά, η συλλογή αυτών των δεδομένων αξίζει τον κόπο, καθότι τόσο οι κεντρικές όσο και οι ίδιες οι τράπεζες χρειάζονται, για τους δικούς τους σκοπούς η καθεμία, λεπτομερείς και επίκαιρες πληροφορίες για τα πιστωτικά ανοίγματα.

Επιπλέον, έχει καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο αυτή η επιβάρυνση, ιδίως για τα μικρότερα πιστωτικά ιδρύματα. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αρχή της αναλογικότητας, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να παρέχουν παρεκκλίσεις σε οικεία μικρότερα πιστωτικά ιδρύματα. Σε ορισμένες χώρες, αυτό σημαίνει ότι αρκετές εκατοντάδες τράπεζες μπορούν να εξαιρεθούν πλήρως από τις υποχρεώσεις παροχής στοιχείων.

Το έντυπο που μας ζητάτε να συμπληρώσουμε περιλαμβάνει περισσότερες από 100 ερωτήσεις. Δεν είναι κάπως υπερβολικό αυτό;

Ας θέσουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Τα δεδομένα που απαιτούνται για επιμέρους δάνεια αφορούν 94 «χαρακτηριστικά» και 7 μοναδικούς κωδικούς αναγνώρισης. Αυτά χρησιμοποιούνται αρκετές φορές στα διάφορα υποδείγματα. Είναι αλήθεια ότι ζητούνται ορισμένες ευαίσθητες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις (π.χ. επωνυμία, διεύθυνση, νομική μορφή), ωστόσο αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να ενοποιηθεί το συνολικό χρέος μιας επιχείρησης το οποίο μπορεί να είναι επιμερισμένο σε πολλές τράπεζες σε όλη την Ευρώπη. Τα στοιχεία πρέπει να είναι αναλυτικά, ακριβή και λεπτομερή.

Πώς διασφαλίζετε ότι η AnaCredit δεν είναι υπερβολικά δαπανηρή για τις τράπεζες;

Από την έναρξη του σχεδίου, η ΕΚΤ αξιολόγησε προσεκτικά τον αντίκτυπο της AnaCredit προκειμένου να περιορίσει το κόστος. Όπως απαιτείται για κάθε νέα συλλογή στατιστικών πληροφοριών, η ΕΚΤ διενήργησε εντός του 2014 ανάλυση κόστους-ωφέλειας στο πλαίσιο της οποίας αξιολογήθηκαν οι αναμενόμενες ωφέλειες των νέων πληροφοριών για τους χρήστες έναντι του σχετικού κόστους, συμπεριλαμβανομένου του εκτιμηθέντος κόστους για τους φορείς παροχής στοιχείων, δηλ. τις τράπεζες. Εκπρόσωποι του τραπεζικού τομέα συμμετείχαν άμεσα σε αυτήν τη διαδικασία, κυρίως μέσω των οικείων ΕθνΚΤ. Αυτή η καθιερωμένη διαδικασία καθορίζει τις υποχρεώσεις παροχής στοιχείων με τον πιο αποδοτικό τρόπο ως προς το κόστος. Στις 4 Δεκεμβρίου 2015 η ΕΚΤ προκήρυξε ανεπίσημη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης όσον αφορά το σχέδιο κανονισμού της ΕΚΤ σχετικά με τη συλλογή αναλυτικών πιστωτικών δεδομένων και δεδομένων πιστωτικού κινδύνου (AnaCredit), παρέχοντας στο ευρύ κοινό την ευκαιρία να υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με τις απαιτήσεις παροχής στοιχείων. Μετά τη λήξη της διαβούλευσης, η ΕΚΤ ανέλυσε και εξέτασε δεόντως όλα τα σχόλια που έλαβε. Εάν στο μέλλον το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ κρίνει σκόπιμο να επεκτείνει το πεδίο της AnaCredit, θα πρέπει επίσης να εξετάσει τον καλύτερο τρόπο συμμετοχής των διάφορων ενδιαφερόμενων φορέων και μεταξύ άλλων το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με τις απαιτήσεις που αφορούν τη συλλογή δεδομένων ειδικά για σκοπούς τραπεζικής εποπτείας.

Αυτή η επεξήγηση επικαιροποιήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020 προκειμένου να ληφθεί υπόψη αλλαγή στο κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην ΕΕ.