Voorbereidingen voor de digitale toekomst van de euro

Blogpost van Fabio Panetta, directielid van de ECB

Frankfurt am Main, 14 juli 2021

We staan aan het begin van een nieuw tijdperk. Na het goederengeld en het representatieve geld uit het verleden leiden technologische en maatschappelijke veranderingen nu tot de opkomst van digitaal geld.

De digitalisering dringt inmiddels in alle gebieden van het leven door. De coronapandemie heeft laten zien hoe snel die verandering kan gaan. De digitalisering beïnvloedt ook onze manier van betalen. We kopen steeds meer en steeds vaker digitaal en online. Contant geld verliest aan belang als betaalmiddel.

Private vormen van digitaal en online betalen hebben grote voordelen: ze zijn handig, snel en efficiënt. Maar ze brengen ook risico's met zich mee voor de privacy, de veiligheid en de toegankelijkheid. En ze kunnen voor sommige gebruikers ook duur zijn. Digitale betaalmiddelen worden nog altijd vaker gebruikt door de hogere-inkomensgroepen, terwijl de lagere-inkomensgroepen de voorkeur geven aan contant geld. Daaruit blijkt dat contant geld belangrijk is voor financiële inclusie.

Centrale banken kunnen niet om deze ontwikkelingen heen. Eeuwenlang hebben de hoeders van het geld hun burgers van een eigen valuta voorzien, als symbool van stabiliteit, veiligheid en vertrouwen. Geld beschikbaar maken als een publiek goed is een van de belangrijkste taken van een centrale bank.

Door de digitale transformatie die nu aan de gang is en die het betalingsverkeer en zelfs het hele financiële stelsel op zijn kop zou kunnen zetten, moeten centrale banken de koe bij de horens vatten en meegaan met de snelle veranderingen.

Daarom heeft de Raad van Bestuur van de Europese Centrale Bank vandaag officieel besloten een project te starten om de mogelijke invoering van een digitale euro voor te bereiden. Concreet betekent dit dat we de nodige middelen uittrekken om een product te ontwerpen dat klaar is voor gebruik in het betalingsverkeer. Maar het besluit om de digitale euro wel of niet in te voeren, wordt pas later genomen. Die digitale euro zou in elk geval een aanvulling op contant geld zijn, geen vervanging ervan.

Dat we vandaag de aftrap kunnen geven voor dit project, komt mede door de verkennende werkzaamheden die we al hebben gedaan.

Met onze eerste stap, het rapport van het Eurosysteem over een digitale euro, hebben we het fundament gelegd en de redenen in kaart gebracht voor de eventuele invoering van een digitale euro.^[1]

Met contant geld hebben de mensen in het eurogebied gratis toegang tot een veilig en algemeen geaccepteerd betaalmiddel. Dat zouden ze voor digitale en online betalingen ook moeten hebben. Een digitale euro zou de transactiekosten drukken en financiële inclusie bevorderen door digitale betalingen ook toegankelijk te maken voor mensen die op dit moment geen toegang hebben tot financiële diensten. Gebruikers zouden er bovendien bij alle winkels in alle landen van het eurogebied mee terecht kunnen.

Een digitale euro zou ook veilig zijn. Net als contant geld zou een digitale euro een directe claim op de centrale bank betekenen en dus geen risico met zich meebrengen: geen liquiditeits-, krediet- of marktrisico.

Omdat de digitale euro door de centrale bank zou worden uitgegeven, die geen commercieel belang heeft bij het te gelde maken van de gegevens van gebruikers, zou ook de privacy van de gebruikers beschermd zijn tegen commercieel gebruik of onrechtmatige inbreuken. Door de governance van de digitale euro vorm te geven op een passende en transparante wijze die voldoet aan de Europese regels voor gegevensbescherming zou bovendien worden gewaarborgd dat alleen bevoegde autoriteiten inzage krijgen in de persoonsgegevens van gebruikers om illegale activiteiten als het witwassen van geld en de financiering van terrorisme te voorkomen.

Een digitale euro bevordert een gelijk speelveld en innovatie doordat concurrerende aanbieders, grote en kleine, erop kunnen voortbouwen. Door diensten op basis van de digitale euro aan te bieden kunnen Europese intermediairs de dienstverlening aan hun klanten versterken en concurrerend blijven in een wereld waarin de mondiale techreuzen diversifiëren naar betalingen en financiële diensten. Centralebankgeld blijft zo de spil waar ons betalingssysteem om draait, wat de Europese autonomie in het digitale geldtijdperk versterkt.

Na de publicatie van het Eurosysteem-rapport hebben we als tweede stap een openbare raadpleging gehouden. Die heeft een recordaantal commentaren opgeleverd, wat erop wijst dat er in Europa veel belangstelling bestaat voor deze mogelijke voordelen. Uit de feedback bleek ook dat huishoudens en bedrijven bij een digitale euro vooral belang hechten aan privacy, veiligheid en brede acceptatie.^[2]

Daarnaast hebben we samen met de nationale centrale banken van het eurogebied geëxperimenteerd om te beoordelen of een digitale euro technisch haalbaar is.

Onze experimenten hebben aangetoond dat zowel de bestaande infrastructuur, zoals die van het Eurosysteem voor instantbetalingen (TARGET Instant Payment Settlement – TIPS), als distributed-ledgertechnologie opgeschaald kunnen worden voor het verwerken van de ongeveer 300 miljard retailtransacties die elk jaar in het eurogebied worden uitgevoerd.

Ook hebben we nu de mogelijkheden in kaart kunnen brengen om de privacy te beschermen, uiteenlopend van het scheiden van gegevens tot het toepassen van cryptografische technieken.

En ten slotte blijkt de energiebehoefte van de door ons gebruikte afwikkelingsinfrastructuur verwaarloosbaar vergeleken met het energieverbruik en de ecologische voetafdruk van cryptoactiva als de bitcoin, die een groter elektriciteitsverbruik heeft dan Griekenland of Portugal^[3].

Vandaag hebben we een samenvatting gepubliceerd van de belangrijkste bevindingen van onze experimenten^[4]. De volledige resultaten worden in de komende weken door de nationale centrale banken bekendgemaakt.

Maar hoewel dankzij al deze stappen veel duidelijk is geworden over de mogelijkheden die een digitale euro biedt, zijn er nog veel onbeantwoorde vragen.

Geld en betalingen spelen een centrale rol in ons dagelijks leven en vormen de basis voor de economie. Veranderingen als gevolg van technologische innovatie kunnen, als ze niet goed worden vormgegeven, onze financiële systemen, economieën en maatschappij verstoren.

Bij het ontwerpen van een nieuwe vorm van centralebankgeld zullen dus operationele en technologische vereisten gedefinieerd en voorkeursopties in kaart gebracht moeten worden. Zo moet er met het oog op de financiële stabiliteit voor gezorgd worden dat de digitale euro als betaalmiddel en niet als belegging wordt gebruikt. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor. Ook moet worden gekozen tussen een centraal transactieregister (centralised ledger), dat eenvoudiger en efficiënter zou kunnen zijn, een decentraal transactieregister (distributed ledger), dat beter geschikt is voor peer-to-peer-transacties, en/of lokale opslag op een device van de gebruiker, waardoor offline betalen mogelijk zou zijn. Al deze aspecten hebben invloed op elkaar. Met het oog op een soepel functionerend systeem is het belangrijk om coherente keuzes te maken.

Dit was voor ons de reden dit project te starten, te beginnen met een periode van twee jaar waarin we onderzoek doen naar het gewenste ontwerp van een digitale euro. Hierbij betrekken we focusgroepen en financiële intermediairs, ontwikkelen we prototypes en voeren we conceptuele werkzaamheden uit. We zullen met alle belanghebbenden in gesprek gaan. En we blijven nauw contact onderhouden met andere Europese instellingen om het noodzakelijke wetgevende kader vast te stellen. Het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Europese Raad en de Eurogroep hebben allemaal onderkend dat een digitale euro belangrijk is voor een innovatieve financiële sector en veerkrachtige betalingssystemen, en ze hebben het Eurosysteem aangemoedigd zijn werkzaamheden voort te zetten.^[5]

Ons doel is om aan het einde van deze twee jaar klaar te zijn om een digitale euro te ontwikkelen, wat ongeveer drie jaar in beslag zou kunnen nemen.

Een digitale euro wordt succesvol als alle betrokkenen – burgers, winkeliers en financiële intermediairs – ervan profiteren. Met ons ontwerp van de digitale euro willen we daarvoor zorgen.

Het Eurosysteem werkt hard aan dit project en neemt daarbij de nodige voorzichtigheid in acht, wat inherent is aan ons mandaat om voor stabiliteit te zorgen, zowel monetair als financieel. Maar we zullen er niet voor terugschrikken om dit nieuwe hoofdstuk van de Europese vooruitgang te schrijven.