Obniżyliśmy stopy procentowe. Dlaczego? I co to oznacza?
6 czerwca 2024
Ceny nie rosną już tak szybko, a inflacja jest na ścieżce powrotu do docelowego poziomu 2%. W związku z tym Rada Prezesów EBC obniżyła stopy procentowe, które pozostawały wysokie przez ostatnich dziewięć miesięcy.
Dlaczego obniżyliśmy stopy procentowe?
Jako bank centralny odpowiedzialny za euro mamy za zadanie utrzymywać stabilność cen. Gdy inflacja była zbyt wysoka, czyli ceny rosły zbyt szybko, podnosiliśmy stopy procentowe, by powróciła ona do niższego poziomu. Stopy podnosiliśmy od lipca 2022 do września 2023.
Naszym celem jest utrzymanie inflacji w średnim okresie na poziomie 2%. Obecnie, gdy inflacja zbliża się do tego poziomu, stopy procentowe nie muszą już być tak wysokie.
Będziemy jednak utrzymywać stopy na takich poziomach, by inflacja w odpowiednim czasie powróciła do poziomu 2% i nie „utknęła” powyżej niego. To bardzo ważne, ponieważ wysoka inflacja jest ciężarem dla ludzi i firm.
Co to są stopy procentowe?
Stopy procentowe (czasem nazywane „ceną pieniądza”) wskazują, ile kosztuje pożyczanie pieniędzy. Na przykład kredyt zaciągany w banku ma określone oprocentowanie, podane zwykle w ujęciu rocznym. Powiedzmy, że pożyczamy 10 000 euro, a roczna stopa oprocentowania wynosi 5%. Oznacza to, że oprócz spłaty pożyczonej kwoty będziemy musieli jeszcze zapłacić bankowi 500 euro rocznie. Stopa oprocentowania wskazuje więc w zasadzie, ile trzeba zapłacić bankowi za pożyczenie pieniędzy.
Ale działa to także w drugą stronę. Gdy trzymamy w banku oszczędności, wówczas to bank „pożycza” od nas pieniądze i wypłaca nam od nich odsetki. Przykładowo gdy wpłacimy 1000 euro na konto oszczędnościowe, którego roczne oprocentowanie wynosi 3%, po roku otrzymamy odsetki w wysokości 30 euro.
Co sprawia, że oprocentowanie się zmienia?
Na oprocentowanie kredytów, jakie banki udzielają ludziom i firmom, mocno wpływają stopy ustalane przez EBC. A zatem gdy EBC zmienia wysokość stóp procentowych, oprocentowanie kredytów i oszczędności zazwyczaj zmienia się zasadniczo tak samo.
Ale jego poziom zależy również od wielkości popytu na kredyty i ich podaży, czyli tego, ile firmy i ludzie chcą wydawać i inwestować oraz jaka kwota kredytów jest dostępna.
W podobny sposób działają rynki innych towarów i usług. Na przykład gdy wiele osób chce kupić truskawki, ale są one dostępne w niewielkiej ilości (ponieważ nie ma na nie sezonu), ich cena rośnie.
Analogicznie – gdy firmy i ludzie chcą wydawać i inwestować, ale nie jest im łatwo uzyskać wystarczającą kwotę kredytu, oprocentowanie na ogół wzrasta. Pożyczanie pieniędzy staje się droższe. Z kolei gdy ludzie i firmy trzymają w banku duże oszczędności, oprocentowanie kredytów na ogół maleje.
EBC jest bankiem centralnym odpowiedzialnym za euro. Nie ustalamy oprocentowania kredytów i depozytów dla klientów banków komercyjnych, ale mamy wpływ na jego poziom.
Stopy, jakie ustalamy, to tzw. podstawowe stopy procentowe. Mają one zastosowanie do pieniędzy, które banki chcą od nas pożyczyć lub u nas przechowują w postaci elektronicznej przez jeden dzień.
Gdy zmieniamy wysokość podstawowych stóp procentowych, wpływa to na całą gospodarkę, w tym na oprocentowanie kredytów hipotecznych oraz innych kredytów i depozytów bankowych.
Rada Prezesów EBC podejmuje decyzje w sprawie podstawowych stóp procentowych mniej więcej co sześć tygodni.
Jak podstawowe stopy procentowe EBC wpływają na inflację?
Gdy inflacja jest zbyt wysoka, możemy podnieść stopy, by zaciąganie kredytów stało się droższe. W wyniku tego gospodarka się schłodzi, oczekiwania inflacyjne obniżą się, a inflacja spadnie.
Gdy inflacja jest zbyt niska, możemy obniżyć stopy procentowe i zmniejszyć koszt zaciągania kredytów, by pobudzić inwestycje i wydatki, czego skutkiem jest wyższa inflacja.
W ostatnich latach inflacja była zbyt wysoka. Ceny, zwłaszcza energii i żywności, bardzo rosły. Jednym z powodów była inwazja Rosji na Ukrainę. Kolejnym – to, że wiele firm miało większe trudności ze zdobywaniem materiałów, części zamiennych i pracowników na potrzeby produkcji, co nasilało problemy spowodowane wcześniej pandemią.
Kształtowanie stóp procentowych w zdecydowany sposób pozwala też kontrolować oczekiwania inflacyjne
Podwyżki stóp procentowych przyczyniły się do powrotu inflacji do niższego poziomu przez schłodzenie popytu i zasygnalizowanie naszej determinacji w dążeniu do sprowadzenia inflacji do docelowego poziomu 2%.
Ważne jest, by banki centralne uważnie obserwowały kształtowanie się oczekiwań inflacyjnych, czyli to, jak bardzo zdaniem ludzi i firm ceny wzrosną w przyszłości. Gdy ludzie uważają, że wysoka inflacja utrzyma się dłużej, są bardziej skłonni domagać się wyższej pensji, natomiast firmy mogą podnosić ceny, by chronić zyski. Tym sposobem wysokie oczekiwania inflacyjne mogą nakręcać spiralę cenowo‑płacową. Nie dopuścimy do tego.
Przez odpowiednie kształtowanie stóp procentowych, gdy inflacja jest zbyt wysoka lub zbyt niska, dajemy firmom, pracownikom i inwestorom poczucie pewności, że inflacja w średnim okresie będzie na poziomie 2%. Nasza determinacja – poparta działaniami – pomaga zakotwiczyć oczekiwanie, że ceny pozostaną stabilne. Dlatego też możemy teraz bezpiecznie obniżyć stopy procentowe.