Πέρα από τη νομισματική πολιτική – προστατεύοντας τη συνέχεια και την ασφάλεια των συναλλαγών στη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού

Άρθρο του Fabio Panetta, μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ

Η πανδημία του κορωνοϊού διαταράσσει τις ζωές εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Πολλοί από αυτούς υποφέρουν από τις τραγικές της συνέπειες για την ανθρώπινη ζωή: απόλυτη προτεραιότητα παραμένει η στήριξη των συστημάτων περίθαλψης και όλων αυτών που καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την καταπολέμηση της πανδημίας.

Οι Ευρωπαίοι ανησυχούν επίσης για την οικονομική τους κατάσταση καθώς τα εισοδήματα και τα έσοδα εξαντλούνται. Για να στηρίξει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έλαβε έκτακτα μέτρα νομισματικής πολιτικής, μειώνοντας το κόστος και βελτιώνοντας τη διαθεσιμότητα της χρηματοδότησης για όλους τους τομείς της οικονομίας. Αυτά τα μέτρα βοηθούν να προστατευτούν οι θέσεις εργασίας και η παραγωγή και, επομένως, και η σταθερότητα των τιμών.

Όμως ο ρόλος της ΕΚΤ δεν περιορίζεται στη νομισματική πολιτική. Αναλαμβάνουμε διάφορες άλλες σημαντικές δραστηριότητες, πολλές από τις οποίες περνούν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητες. Η παροχή υπηρεσιών πληρωμών είναι μια τέτοια περίπτωση. Η διασφάλιση της διαθεσιμότητας πληρωμών με μετρητά και με ηλεκτρονικά μέσα είναι ουσιώδης όχι μόνο για τη χάραξη νομισματικής πολιτικής αλλά και για την καθημερινότητά μας: για τις οικογένειες, που πρέπει να πληρώσουν λογαριασμούς και να εισπράξουν μισθούς ή συντάξεις, και για τις επιχειρήσεις, που πρέπει να πληρώσουν τους εργαζομένους και τους προμηθευτές τους. Σε φάσεις έντονων εντάσεων, οι καταναλωτές συνήθως συσσωρεύουν μετρητά και κάνουν σε μεγάλο βαθμό τις πληρωμές τους εξ αποστάσεως. Στη σημερινή δύσκολη κατάσταση διασφαλίζουμε τη συνεχή λειτουργία και την ασφάλεια αυτών των υπηρεσιών.

Λόγω της κρίσης η ζήτηση μετρητών έχει γίνει λιγότερο προβλέψιμη. Στα μέσα Μαρτίου η εβδομαδιαία αύξηση της αξίας των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία έφθασε σχεδόν το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί, τα 19 δισεκατομμύρια ευρώ. Τον Απρίλιο η ζήτηση μετρητών υποχώρησε και βρίσκεται τώρα κάτω από τα συνήθη επίπεδά της σε αρκετές χώρες. Αυτή η δυναμική αντανακλά τον αντίκτυπο των μέτρων εγκλεισμού, που έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερες δαπάνες στα σούπερ μάρκετ και στα καταστήματα λιανικής λίγο πριν από τον περιορισμό της κυκλοφορίας και περιορισμένες ευκαιρίες για δαπάνες στη συνέχεια. Αντανακλά επίσης την παρόρμηση των ανθρώπων να συσσωρεύουν μετρητά σε περιόδους κρίσης – τάση που είχε παρατηρηθεί και στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Το Ευρωσύστημα – η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) – σχεδιάζει τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την αλυσίδα εφοδιασμού με μετρητά (παραγωγή, αποθήκευση, διανομή και επανακυκλοφορία) πολύ νωρίτερα. Διατηρεί στρατηγικό απόθεμα τραπεζογραμματίων για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης προκειμένου να αντιμετωπίζει απροσδόκητες εξελίξεις. Είναι λοιπόν κατάλληλα προετοιμασμένο ώστε να διασφαλίζει τη συνεχή διαθεσιμότητα τραπεζογραμματίων σε περιόδους κρίσης. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο σημερινός περιορισμός της κυκλοφορίας εμποδίζει πολλές δραστηριότητες και άλλες τις αποτρέπει τελείως, προσαρμόζουμε διαρκώς τις διαδικασίες μας ούτως ώστε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επηρεαστεί η λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού με μετρητά. Η ΕΚΤ – σε ρόλο συντονιστή – και οι ΕθνΚΤ έχουν εντείνει τις επαφές τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν, για παράδειγμα, πιθανές εμπλοκές στην εκτύπωση και επεξεργασία τραπεζογραμματίων, να προγραμματίσουν εκ νέου τη μεταφορά αυτών όταν δεν λειτουργούν κανονικά τα συνήθη συστήματα μεταφοράς ή να προσαρμόσουν τα αποθέματα τραπεζογραμματίων διαφορετικών ονομαστικών αξιών στις διάφορες χώρες.

Επιπλέον, για να διασφαλίσουμε ότι η διαχείριση μετρητών παραμένει όσο το δυνατόν ασφαλέστερη, συνεργαζόμαστε στενά με κορυφαία ευρωπαϊκά εργαστήρια προκειμένου να αξιολογήσουμε τη συμπεριφορά των κορωνοϊών σε διαφορετικές επιφάνειες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι κορωνοϊοί μπορούν να επιβιώσουν ευκολότερα σε μια επιφάνεια από ανοξείδωτο ατσάλι (π.χ. χερούλι πόρτας) από ό,τι στα βαμβακερά τραπεζογραμμάτιά μας, με ποσοστά επιβίωσης περίπου 10 έως 100 φορές υψηλότερα τις πρώτες ώρες μετά τη μόλυνση. Σύμφωνα με άλλες αναλύσεις είναι πολύ πιο δύσκολο ο ιός να μεταδοθεί από πορώδεις επιφάνειες, όπως τα τραπεζογραμμάτια από βαμβάκι, από ό,τι από λείες επιφάνειες όπως το πλαστικό. Συνολικά, τα τραπεζογραμμάτια δεν θέτουν ιδιαίτερα σημαντικό κίνδυνο μόλυνσης σε σύγκριση με άλλα είδη επιφανειών με τα οποία οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή καθημερινά.

Η κρίση ενισχύει τη ζήτηση για αποδοτικές λύσεις πληρωμών. Το Ευρωσύστημα ανέκαθεν πρωτοστατούσε στις προσπάθειες παροχής καινοτόμων σχημάτων πληρωμών για τους Ευρωπαίους πολίτες – και σε αυτήν τη δύσκολη εποχή συνεχίζει το έργο του στον συγκεκριμένο τομέα.

Εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη σε διάφορα μέτωπα. Σημειώνουμε πρόοδο ως προς τη στρατηγική του Ευρωσυστήματος για τις πληρωμές μικρής αξίας, η οποία αποβλέπει στην προώθηση λύσεων μέσω της αγοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο για πληρωμές στο σημείο πώλησης (σε καταστήματα συμβατικού τύπου) και για ηλεκτρονικές πληρωμές (για το ηλεκτρονικό εμπόριο). Στηρίζουμε ιδιωτικές πρωτοβουλίες που επιτρέπουν στους καταναλωτές να αποκομίσουν τα οφέλη της Ενιαίας Αγοράς και προς τον σκοπό αυτό συνεργαζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ιδιωτικούς παρόχους υπηρεσιών πληρωμών.

Σε καθημερινή βάση, διαχειριζόμαστε υποδομές που είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την υπηρεσία διακανονισμού άμεσων πληρωμών μέσω του συστήματος TARGET (TARGET Instant Payment Settlement – TIPS), μια ισχυρή υποδομή που επιτρέπει τη μεταφορά κεφαλαίων σε συνεχή χρόνο οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και οποιαδήποτε ημέρα του έτους, το σύστημα TARGET2, το οποίο επιτρέπει στις κεντρικές και στις εμπορικές τράπεζες να διακανονίζουν πληρωμές μεγάλων ποσών σε ευρώ σε λογαριασμούς που τηρούνται στην κεντρική τράπεζα, και το σύστημα TARGET2-Securities, ένα σύστημα που επιτρέπει την ασφαλή και αποδοτική αγορά και πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, όπως ομόλογα και μετοχικοί τίτλοι. Οι υποδομές πληρωμών τις οποίες διαχειρίζεται το Ευρωσύστημα στηρίζονται στην εύρυθμη τεχνική και θεσμική συνεργασία με υποδομές της αγοράς που τελούν υπό τη διαχείριση του ιδιωτικού τομέα.

Η λειτουργία των υποδομών του Ευρωσυστήματος έχει καίρια σημασία για την αδιάλειπτη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας – ιδίως σε περιόδους κρίσης, όταν οι επενδυτές και οι αποταμιευτές χρειάζεται να ανακατανείμουν γρήγορα τη σύνθεση των χρηματοοικονομικών χαρτοφυλακίων τους. Στη διάρκεια της αναταραχής που σημειώθηκε στις αγορές τις τελευταίες εβδομάδες, οι υποδομές μπόρεσαν, χάρη στην ανθεκτικότητά τους, να χειριστούν ομαλά τον εξαιρετικά υψηλό όγκο συναλλαγών σε ευρωπαϊκά ομόλογα και μετοχές, προστατεύοντας εν τέλει τα περιουσιακά στοιχεία και τις καταθέσεις των πολιτών. Όταν παρουσιάστηκε κίνδυνος υπερφόρτωσης των συστημάτων, λήφθηκαν ταχύτατα και αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης.

Λόγω της κρίσης αυξήθηκαν επίσης οι κίνδυνοι για την κυβερνοασφάλεια. Αντιμετωπίζουμε αυτούς τους κινδύνους σε συνεργασία με ιδιωτικούς παρόχους υπηρεσιών στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ανθεκτικότητας του Ευρώ σε Κυβερνοαπειλές (Euro Cyber Resilience Board - ECRB), ένα φόρουμ το οποίο θεσπίστηκε στην ΕΚΤ και φέρνει σε επαφή πανευρωπαϊκές χρηματοοικονομικές υποδομές, την Ευρωπόλ και τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κυβερνοασφάλεια. Τις τελευταίες εβδομάδες τα μέλη του ECRB αποφάσισαν τη στενότερη ανταλλαγή στοιχείων, μυστικών πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών για τον εντοπισμό κυβερνοαπειλών και την αποτροπή επιθέσεων.

Η ΕΚΤ εξετάζει επίσης πιθανές μελλοντικές κατευθύνσεις αξιολογώντας το ενδεχόμενο έκδοσης «ψηφιακού ευρώ». Ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου εξετάζει σήμερα τα υπέρ και τα κατά της έκδοσης ψηφιακού νομίσματος, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από φορείς διαμεσολάβησης ή ακόμη και απευθείας από καταναλωτές μέσω των ηλεκτρονικών συσκευών τους (όπως έξυπνα κινητά ή ταμπλέτες) για την κάλυψη των καθημερινών δαπανών τους. Ωστόσο, η ανάλυση που διενεργούμε για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που θέτουν τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών – στην οποία θα λάβουμε υπόψη την εμπειρία από την κρίση του κορωνοϊού – δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει ή να αποκλείσει πρωτοβουλίες της αγοράς που αποβλέπουν στη θέσπιση ιδιωτικών ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής με παρόμοια χαρακτηριστικά ως προς τις ανάγκες των χρηστών.

Διανύουμε μια περίοδο πρωτοφανών προκλήσεων και κινδύνων. Επιδίωξη της ΕΚΤ είναι να παρέχει έγκαιρες και αποτελεσματικές απαντήσεις. Πολλά από τα μέτρα που λαμβάνουμε θα περάσουν απαρατήρητα από το ευρύ κοινό. Οι Ευρωπαίοι πολίτες μπορούν όμως να έχουν εμπιστοσύνη στη δέσμευσή μας να τους προστατεύσουμε με κάθε δυνατό τρόπο στη διάρκεια αυτής της κρίσης.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε ως άρθρο γνώμης στο Capital.gr και το Sigmalive (Κύπρος)