- TOESPRAAK
Van afhankelijkheid naar autonomie: de rol van een digitale euro in het Europese betalingslandschap
Inleidende verklaring door Piero Cipollone, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement
Brussel, 23 september 2024
Het is me een genoegen dat ik vandaag hier kan zijn om de nieuwe leden van deze commissie te ontmoeten en u bij te praten over de status van het project rondom de digitale euro. Sta me toe allereerst mevrouw Lalucq te feliciteren met haar verkiezing tot voorzitter van de ECON.
De ECB waardeert de open en waardevolle uitwisselingen die we sinds het begin van het project over de digitale euro hebben gehad met de ECON-commissie. Ik ben vastbesloten deze uitwisselingen voort te zetten en kijk uit naar onze toekomstige besprekingen.
Vandaag zal ik mij concentreren op drie belangrijke gebieden. Ten eerste de Europese afhankelijkheid van buitenlandse spelers voor retailbetalingen. Ten tweede de voordelen van een digitale euro voor iedereen, met inbegrip van consumenten, retailers en banken. En ten derde de vooruitgang die we tot dusver hebben geboekt met het digitale-europroject.
Buitenlandse dominantie in het Europese betalingslandschap
Even een snelle blik vooruit in de toekomst: het jaar 2030. Stelt u zich voor dat u op het wereldkampioenschap voetbal in Spanje bent. U wilt een drankje kopen, maar u kunt alleen betalen met Alipay. Dat scenario is niet zo vergezocht als het lijkt: afgelopen zomer kon u voor het EK voetbal in Duitsland alleen tickets kopen met Chinese of Amerikaanse betaalmiddelen.
Kunt u zich voorstellen dat zoiets in de Verenigde Staten gebeurt? Dat u bijvoorbeeld naar de finale van de American Football League zou gaan en er geen Amerikaans betaalmiddel beschikbaar is? Ik in elk geval niet.
Het Eurosysteem blijft er uiteraard voor zorgen dat mensen in Europa met contant geld kunnen betalen.[1] Maar naarmate we meer en meer digitaal betalen en online winkelen wordt contant geld steeds minder populair.[2]
Zo doen steeds meer mensen hun boodschappen online. Maar daarvoor kun je niet contant betalen. Vaak is dan de enige optie te betalen via PayPal of een internationaal kaartsysteem zoals Visa of Mastercard.
En steeds meer mensen gebruiken digitale portemonnees zoals PayPal of Apple Pay op hun mobiele telefoon. Naar verwachting zullen deze platforms tegen 2027 40% van de e-commercetransacties en 27% van de betalingen in Europese winkels verwerken.[3]
Tegelijkertijd is het aandeel bedrijven in het eurogebied dat geen contant geld accepteert aanzienlijk toegenomen.[4]
Deze ontwikkelingen dragen bij aan de marginalisering van ouderen en technisch minder onderlegde mensen. Ze maken ons ook afhankelijk van niet-Europese bedrijven, wat risicovol is.
Stelt u zich voor wat er gebeurt als u niet digitaal zou kunnen betalen. Twee weken geleden waren bijvoorbeeld aanzienlijke delen van de Europese markt voor kaartbetalingen bijna een hele dag niet operationeel.[5] Net als bij gas, water en licht denken we niet na over betalingen, totdat ze niet meer werken. Voor energie hebben we onze les geleerd na de Russische invasie van Oekraïne. Voor het betalingsverkeer zijn we het aan de Europeanen verschuldigd om het beter te doen.
We hebben een sterk eigen digitaal betalingssysteem nodig.[6] Dat kunnen we waarmaken door centralebankgeld naar het digitale tijdperk te brengen met de invoering van een digitale euro: een digitale vorm van contant geld, uitgegeven door de centrale bank en beschikbaar voor iedereen in het eurogebied.[7]
Een digitale euro zou de financiële soevereiniteit en veerkracht van Europa versterken, omdat deze zou steunen op Europese technologie en infrastructuur. Dit zou Europa in staat stellen onafhankelijk digitale betalingsoplossingen te ontwikkelen en te beheren, en zo de verdere verdieping van de interne markt te bevorderen.[8]
Maar bovenal zou de digitale euro tastbare voordelen opleveren voor alle belanghebbenden: consumenten, retailers en banken.
Voordelen voor Europese burgers
We onderschrijven ten volle de wetgevingsvoorstellen voor de gemeenschappelijke munt[9], die ervoor moeten zorgen dat contant geld algemeen toegankelijk en geaccepteerd blijft. Tegelijkertijd zal dit de weg effenen voor een digitale euro, die de voordelen van contant geld naar de digitale wereld kan brengen.
Consumenten zouden een digitale euro kunnen gebruiken voor alle betalingen, overal in het eurogebied, ook wanneer ze online winkelen. Met een digitale euro zou het verrichten of ontvangen van betalingen kosteloos en even gemakkelijk zijn als met contant geld nu. Consumenten zouden slechts één apparaat hoeven te gebruiken en maar één wachtwoord hoeven te onthouden. Bovendien zou één enkel betaalmiddel voor alle situaties het gemakkelijker maken voor gebruikers om overzicht te behouden over hun uitgaven.
Belangrijk is dat een digitale euro digitale financiële inclusie zou bevorderen door ervoor te zorgen dat niemand achterblijft.[10] Een digitale euro zou voor iedereen in het eurogebied toegankelijk zijn via een mobiele app of een fysieke kaart, zodat alle gebruikers de technologie van hun eigen voorkeur kunnen kiezen, ongeacht hoe oud of hoe technisch onderlegd ze zijn.
Tot slot zou een digitale euro de best mogelijke privacy en gegevensbescherming bieden die met de huidige technologie in grote betalingssystemen mogelijk is.[11] Van meet af aan heeft de privacy van gebruikers centraal gestaan in het project voor de digitale euro.
Een digitale euro zou zowel online als offline beschikbaar zijn.[12] Met de offline functionaliteit zou de privacy voor gebruikers vergelijkbaar zijn met cash. De gegevens van uw offline betalingen zouden alleen bij u en de ontvanger bekend zijn. Ook bij online betalingen zorgen we ervoor dat uw persoonsgegevens beschermd blijven. Het Eurosysteem zal u niet kunnen identificeren en u niet rechtstreeks kunnen koppelen aan uw betalingen.[13]
Nieuwe mogelijkheden voor retailers
Een digitale euro zou ook nieuwe kansen bieden voor Europese retailers.
Op dit moment zijn retailers in Europa grotendeels afhankelijk van slechts enkele online of kaartbetalingssystemen, vaak van niet-Europese aanbieders. Internationale betaalkaartsystemen vertegenwoordigen op dit moment 64% van alle kaarttransacties in het eurogebied.[14]
Dit kost Europese retailers veel geld. Ze betalen elk jaar een aanzienlijk bedrag aan internationale kaartsystemen zoals Visa of Mastercard. En die kosten worden grotendeels gedragen door kleinere retailers, die drie tot vier keer meer kosten moeten maken dan hun grotere concurrenten.[15]
Een digitale euro zou waarborgen voor retailers bevatten door de tarieven die ze aan banken betalen voor het verwerken van betalingen te beperken.[16] Een digitale euro zou dus het verschil verkleinen tussen wat kleinere en grotere retailers voor digitale betalingen in rekening krijgen gebracht.
Een digitale euro biedt een echt alternatief voor bestaande betaaloplossingen en stelt alle retailers, grote en kleine, in een sterkere positie om met andere aanbieders te onderhandelen over betere voorwaarden. Tot slot kan de digitale euro dankzij de offline functionaliteit retailers een vangnet bieden in geval van netwerk- of stroomonderbrekingen.[17]
Voordelen voor banken
Ook banken zouden er baat bij hebben, met name in ons snel veranderende betaallandschap, waarin nieuwe spelers – met name grote techbedrijven van buiten Europa – steeds vaker de markt betreden. De banken zouden een vergoeding krijgen voor de diensten die ze aanbieden, terwijl het Eurosysteem de kosten van het betaalschema en de infrastructuur voor de digitale euro zou dekken.
Wanneer u een digitale euro vergelijkt met diensten als PayPal of Apple Pay, worden de baten voor banken nog duidelijker. Banken verdienen er bijvoorbeeld niets aan als mensen hun PayPal-wallet via een automatische incasso aanvullen. En bij Apple Pay moeten banken juist een vergoeding betalen om hun pas in Apple Wallet te laten gebruiken.
Een digitale euro zou ook een nieuwe bron van inkomsten kunnen vormen doordat banken hun klanten diensten met toegevoegde waarde kunnen aanbieden.[18]
We werken nauw samen met de markt om ervoor te zorgen dat een digitale euro zoveel mogelijk gebruikmaakt van de bestaande standaarden, waardoor de kosten laag blijven en het concurrerende betaallandschap in Europa wordt ondersteund.[19]
Bovendien zouden kaarten en toepassingen, die momenteel in slechts één of in enkele lidstaten beschikbaar zijn, deze standaarden kunnen gebruiken om klanten te bereiken in het hele eurogebied zonder te hoeven investeren in nieuwe acceptatie-infrastructuur. Zo zou een digitale euro Europese betalingsdienstaanbieders in staat stellen hun klanten het gemak te bieden dat ze overal in het eurogebied hun product kunnen gebruiken – net als internationale kaartmaatschappijen. Daarmee zouden de banken hun onderhandelingspositie ten opzichte van deze bedrijven kunnen versterken.
Tot slot zouden banken en andere aanbieders van betalingsdiensten verantwoordelijk zijn voor de distributie van een digitale euro en daarmee als enig aanspreekpunt voor gebruikers van de digitale euro fungeren. Een digitale euro kan banken dus helpen hun klanten te behouden in het licht van de toenemende concurrentie op het gebied van betalingen.
Voorbereidingsfase van het project ruim op weg
Graag geef ik u nu een korte update over de stand van zaken met het project.[20]
We zijn in 2021 met de onderzoeksfase gestart en zitten nu midden in de voorbereidingsfase, met ongeveer nog een jaar te gaan.
Een van onze belangrijkste aandachtspunten in deze fase is het ontwikkelen van een methodiek voor het bepalen van de maximale hoeveelheid digitale euro’s die iemand op een bepaald moment mag aanhouden.[21] De maximumtegoeden zijn belangrijk om de financiële stabiliteit te waarborgen en grootschalige overschrijvingen van bankdeposito’s naar digitale euro’s te voorkomen, met name in tijden van crisis.
Deze maxima zullen hoog genoeg moeten zijn zodat ze geen negatief effect hebben op het gebruiksgemak van de digitale euro.[22]
Deskundigen van de ECB, de nationale centrale banken van het Eurosysteem en de nationale bevoegde autoriteiten, voortbouwend op hun unieke knowhow, zijn begonnen de factoren vast te stellen die de kalibratie van de maxima zouden kunnen beïnvloeden, op basis van de drie belangrijke gebieden die in het wetgevingsvoorstel zijn vastgelegd: bruikbaarheid, monetair beleid en financiële stabiliteit.[23]
Hoewel de precieze maximumtegoeden dichter bij de mogelijke lancering zullen worden vastgesteld en op basis van een duidelijk omschreven governanceproces, dat in het wetgevingsvoorstel is vastgelegd,[24] zijn we vastbesloten ervoor te zorgen dat onze methodologie voorspelbaar is. Daarom betrekken ECB-deskundigen regelmatig consumenten, retailers en financiële instellingen om iedereen op de hoogte te houden van de technische werkzaamheden op dit gebied en om feedback hierop te verzamelen.
We werken ook aan de afronding van een rulebook voor de digitale euro, dat een duidelijke reeks regels en standaarden zal bieden om te zorgen voor een consistente gebruikerservaring in het hele eurogebied.[25] Dit zal ook particuliere ondernemingen helpen hun eigen oplossingen uit te werken.[26] We werken nauw samen met alle vertegenwoordigers in de Rulebook Development Group, waaronder consumenten, winkeliers, banken en niet-bancaire verenigingen.
Daarnaast zijn we momenteel bezig met de selectie van potentiële aanbieders[27] die een platform en infrastructuur voor de digitale euro zouden kunnen ontwikkelen.[28]
Tot slot kijken we ook nadrukkelijk naar andere belangrijke technische aspecten, zoals privacy en offline functionaliteit. We zullen u op de hoogte houden van al deze ontwikkelingen.
Tegen het eind van 2025 zal de Raad van Bestuur van de ECB besluiten al dan niet over te gaan naar de volgende fase van het project. De Raad van Bestuur van de ECB zal echter geen besluit nemen over de uitgifte van een digitale euro voordat de wetgevingshandeling is vastgesteld.
Conclusie
Concluderend zou de invoering van een digitale euro in het hele eurogebied de nodige tijd vergen, maar cruciaal zijn voor de toekomst van Europa. Landen over de hele wereld doen onderzoek naar retailtoepassingen voor digitale valuta’s van centrale banken. Als wij de standaarden willen opstellen en onze positie in de voorhoede willen behouden, moeten we snel handelen.
Een digitale euro is een gemeenschappelijk Europees project en daarom praten we met alle relevante belanghebbenden en luisteren we zorgvuldig naar hun standpunten en zorgen. Ik zal ook de eerder ingezette lijn om op regelmatige basis met het Europees Parlement samen te werken voortzetten.
De invoering van een digitale euro die alle banken en andere aanbieders beschikbaar stellen aan hun klanten en die alle retailers overal in het eurogebied accepteren, zal meerdere jaren in beslag nemen. Marktspelers hebben zekerheid nodig om in de ontwikkeling van de digitale euro te investeren. Dit vereist coördinatie tussen de medewetgevers en de centrale bank.
Ik heb waardering voor alle werkzaamheden die de ECON-commissie tot dusver heeft verricht met betrekking tot de digitale euro. Het wetgevingsoverleg ligt nu in uw handen. De ECB is uiteraard bereid om met het onderhandelingsteam samen te werken en waar nodig verdere technische ondersteuning te bieden.
Het is belangrijk dat de wetgevende en technische werkzaamheden parallel, snel en in nauwe samenwerking verlopen. Samen kunnen we ervoor zorgen dat de digitale euro de financiële soevereiniteit van Europa versterkt en alle burgers ten goede komt.
De contantgeldstrategie van het Eurosysteem is ervoor bedoeld te waarborgen dat contant geld ruim beschikbaar en geaccepteerd blijft als betaal- en waardeopslagmiddel. Zie ook ECB (2023), ECB selecteert ‘Europese cultuur’ en ‘Rivieren en vogels’ als mogelijke thema’s voor toekomstige eurobankbiljetten, persbericht, 30 november.
Zie ECB (2022), Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE), december.
Zie Worldpay (2024), Global Payments Report.
Het aandeel bedrijven dat geen contant geld accepteert steeg tussen 2021 en 2024 van 4% naar 12%. Zie ECB (2024), Use of cash by companies in the euro area in 2024, 18 september.
Op 12 september 2024 werden kaartbetalingen in heel Duitsland en andere Europese landen verstoord als gevolg van problemen bij een IT-dienstverlener.
Zie de strategie van het Eurosysteem voor retailbetalingen. Zie ook Cipollone, P. (2024), Innovation, integration and independence: taking the Single Euro Payments Area to the next level, toespraak tijdens de ECB-conferentie over “An innovative and integrated European retail payments market”, Frankfurt, 24 april.
Dankzij TARGET-diensten is er al digitaal centralebankgeld beschikbaar voor transacties tussen financiëlemarktdeelnemers. In april 2023 hebben we aangekondigd dat het Eurosysteem zal onderzoeken hoe wholesale financiële transacties met behulp van alternatieve technologieën, zoals distributed ledger technology (DLT), in centralebankgeld kunnen worden afgewikkeld. We hebben een interne taskforce van het Eurosysteem en een marktcontactgroep opgezet en deze gevraagd naar hun deskundige input over dit onderwerp. Zie meer informatie op de website van de ECB.
Zie Letta, E. (2024), Much more than a market, april.
In juni 2023 heeft de Europese Commissie twee voorstellen ingediend om te waarborgen dat burgers en bedrijven in het hele eurogebied toegang behouden tot en kunnen blijven betalen met eurobankbiljetten en -munten, en om een kader uit te werken voor een eventuele nieuwe digitale vorm van de euro die de ECB mogelijk in de toekomst gaat uitgeven, als aanvulling op contant geld. Zie het Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake eurobankbiljetten en -munten als wettig betaalmiddel, Europese Commissie, COM(2023) 364 final, 28 juni 2023; en het Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de vaststelling van de digitale euro, Europese Commissie, COM(2023) 369 final, 28 juni 2023. Zie ook Advies van de Europese Centrale Bank van 31 oktober 2023 inzake de digitale euro (CON/2023/34).
Artikel 14 van de conceptwetgeving voorziet ook in toegang tot de digitale euro voor mensen zonder bankrekening en persoonlijke ondersteuning voor mensen die de digitale euro gaan gebruiken. Zie voor meer informatie ECB (2023), Digital financial inclusion, achtste technische zitting van de ERPB over de digitale euro, 12 mei.
Zie Daman, M.G.A. (2024), Making the digital euro truely private, ECB-blog, ECB, 13 juni.
Een offline functionaliteit zou mensen in staat stellen de digitale euro ook te gebruiken als er geen of een slechte netwerkverbinding is. Voordat gebruikers een betaling verrichten, moeten ze geld laden op hun offline betaalrekening voor digitale euro’s. Dit saldo wordt lokaal op hun toestel opgeslagen. De betaling zou plaatsvinden zonder betrokkenheid van een derde.
De voor ons beschikbare gegevens zouden worden gepseudonimiseerd, wat betekent dat we geen persoonsgegevens zien die naar gebruikers herleidbaar zouden kunnen zijn. Banken zouden toegang hebben tot de minimale informatie die nodig is om aan de EU-wetgeving te voldoen. We zullen de meest recente privacybevorderende technologieën toepassen. Daarnaast houden we voortdurend in de gaten of nieuwe maatregelen toepasbaar en doeltreffend zouden kunnen zijn.
Volgens de meest recente betalingsstatistieken van de ECB wordt bijna twee derde (64%) van alle elektronisch geïnitieerde transacties met in het eurogebied uitgegeven kaarten uitgevoerd door internationale betaalkaartsystemen.
EHI (2023), Zahlungssysteme im Einzelhandel 2023.
De conceptwetgeving voorziet in een vergoedingsmodel met eerlijke economische prikkels voor alle betrokkenen (bv. consumenten, retailers en banken) in overeenstemming met de volgende beginselen: 1) als een publiek goed zou een digitale euro kosteloos zijn voor basisgebruik; 2) betalingsdienstaanbieders (payment service providers – PSP’s) zouden retailers vergoedingen in rekening brengen voor het verlenen van digitale-eurodiensten ter compensatie van de operationele kosten van de distributie van een digitale euro, zoals nu het geval is voor andere digitale betaalmiddelen; PSP’s zouden ook aanvullende betaaldiensten met digitale euro’s voor hun klanten kunnen ontwikkelen, bovenop de diensten die vereist zijn voor basisgebruik; 3) de vergoedingen die retailers aan PSP’s betalen voor digitale-eurodiensten zouden worden onderworpen aan een plafond om adequate waarborgen te bieden tegen buitensporige kosten, zoals de Europese Commissie in haar wetgevingsvoorstel voor een digitale euro voorstelt; 4) net als bij de productie van bankbiljetten zou het Eurosysteem de kosten dragen voor de uitgifte van een digitale euro.
Zo ondervond de Spaanse banksector op 18 november 2023 een enorme tegenslag toen het platform voor onlinebetalingen Redsys te maken kreeg met een onverwachte systeemuitval, waardoor de belangrijkste financiële diensten in een groot deel van Spanje verstoord werden.
Bijvoorbeeld voorwaardelijke betalingen (gedefinieerd als betalingen die automatisch in opdracht worden gegeven wanneer aan vooraf bepaalde voorwaarden wordt voldaan) of de mogelijkheid om met vrienden of familie op een gemakkelijke manier een rekening te splitsen.
De ECB werkt op regelmatige basis samen met marktpartijen via de Euro Retail Payments Board (ERPB), een strategisch orgaan op hoog niveau dat tot taak heeft de integratie, innovatie en het concurrentievermogen van retailbetalingen in euro’s in de EU te bevorderen. Zie voor meer informatie de website van de ECB.
Zie voor meer informatie over de voortgang van het project voor de digitale euro het eerste voortgangsverslag over de voorbereidingsfase: ECB (2024), Progress on the preparation phase of a digital euro – First progress report, 24 juni.
Bedrijven en overheidsinstanties zouden betalingen in digitale euro’s kunnen ontvangen en verwerken, maar zelf geen digitale euro's kunnen aanhouden.
De overloopfunctie maakt het voor gebruikers mogelijk om betalingen in digitale euro’s te doen of te ontvangen boven het maximumtegoed door een digitale-eurorekening te koppelen aan een commerciële bankrekening. Bij ontvangst van een betaling vindt een automatische omzetting plaats van digitale euro’s boven een maximumtegoed naar een bankdeposito op een door de eindgebruiker gekozen gekoppelde commerciële bankrekening. Een omgekeerde overloopfunctie zorgt ervoor dat eindgebruikers een betaling kunnen doen, zelfs als het bedrag op dat moment hoger is dan hun saldo aan digitale euro’s. Het resterende gedeelte wordt dan van de gekoppelde commerciële bankrekening gehaald en de transactie wordt voor het volledige bedrag uitgevoerd in digitale euro’s.
In dit verband is de ECB een dialoog gestart en begonnen met de verzameling van data om gedetailleerde gegevens te verkrijgen die nodig zijn om de beoordeling uit te voeren. Zie ook ECB (2024), Update on workstream on the methodology for the calibration of holding limits, 11 april.
Zie ook artikel 40 van het wetgevingsvoorstel voor de digitale euro, waarin is bepaald dat de ECB vóór de geplande uitgifte van de digitale euro het Europees Parlement, de Raad en de Commissie informatie moet verstrekken over de instrumenten om het gebruik van de digitale euro te beperken en de parameters die de ECB voornemens is vast te stellen in het licht van de heersende financiële en monetaire omgeving.
Het Eurosysteem heeft een Rulebook Development Group voor de digitale euro opgericht om input te verkrijgen van de financiële sector, consumenten en retailers. Deze groep bestaat uit 22 experts uit de publieke en private sector met ervaring op het gebied van financiën en betalingen. Zie ECB (2023), Members of the Rulebook Development Group, 15 februari. Enkele weken geleden hebben we het derde geactualiseerde verslag gepubliceerd, waarin de voortgang van de Rulebook Development Group wordt geschetst. Zie voor meer informatie de brief van Piero Cipollone aan Aurore Lalucq, voorzitter van de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement: Update on work of digital euro Rulebook Development Group, 5 september 2024.
Een digitale euro zou een alternatieve acceptatie-infrastructuur bieden voor alle dagelijkse betalingen, die door betalingsdienstaanbieders en -schema’s kunnen worden gebruikt om hun oplossingen in het hele eurogebied uit te rollen.
In overeenstemming met de bovengenoemde nadruk op soevereiniteit en veerkracht komen alleen bedrijven die in de EU zijn geregistreerd in aanmerking om aan de aanbestedingen deel te nemen.
Zie voor meer informatie ECB (2024), Calls for applications for digital euro component providers, MIP News, 3 januari; en de brief van Piero Cipollone aan Irene Tinagli, voorzitter van de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, over de Update on work of digital euro Rulebook Development Group and start of selection procedure for potential digital euro providers van 3 januari 2024.
Europese Centrale Bank
Directoraat-generaal Communicatie
- Sonnemannstrasse 20
- 60314 Frankfurt am Main, Duitsland
- +49 69 1344 7455
- media@ecb.europa.eu
Reproductie is alleen toegestaan met bronvermelding.
Contactpersonen voor de media