Διαδικασίες ελέγχου για τύπους μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων

Ταξινόμηση

Σκοπός

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2010 το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) εξέδωσε την απόφαση ΕΚΤ/2010/14 σχετικά με τους ελέγχους γνησιότητας και καταλληλότητας των τραπεζογραμματίων ευρώ και την εκ νέου θέση αυτών σε κυκλοφορία.¹ Η απόφαση ΕΚΤ/2010/14 τροποποιήθηκε ώστε το πεδίο εφαρμογής της να περιλαμβάνει τον έλεγχο γνησιότητας και καταλληλότητας νέων σειρών τραπεζογραμματίων ευρώ και την εκ νέου θέση αυτών σε κυκλοφορία. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, τα τραπεζογραμμάτια ευρώ μπορούν να τίθενται εκ νέου σε κυκλοφορία μόνο εφόσον έχουν ελεγχθεί ως προς τη γνησιότητα και την καταλληλότητά τους. Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ που τίθενται εκ νέου σε κυκλοφορία μέσω μηχανημάτων που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες ή μέσω μηχανημάτων διάθεσης τραπεζογραμματίων πρέπει να ελέγχονται από τύπο μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχει ελεγχθεί με επιτυχία από εθνική κεντρική τράπεζα (ΕθνΚΤ) του Ευρωσυστήματος.

Ταξινόμηση των μηχανημάτων

Τα μηχανήματα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που πρόκειται να υποβληθούν σε έλεγχο μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:

1. Μηχανήματα που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες, στα οποία περιλαμβάνονται:

• μηχανήματα ανακύκλωσης μετρητών (CRM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία δέχονται τραπεζογραμμάτια ευρώ και εξακριβώνουν τη γνησιότητα και την καταλληλότητά τους προς κυκλοφορία και τα οποία διανέμουν τα τραπεζογραμμάτια ευρώ που έχουν κατατεθεί από άλλους πελάτες σε προηγούμενες συναλλαγές,
• μηχανήματα συνδυασμένης κατάθεσης (CCM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία δέχονται τραπεζογραμμάτια ευρώ και εξακριβώνουν τη γνησιότητά τους ενώ παράλληλα διανέμουν τραπεζογραμμάτια ευρώ με τα οποία έχουν εφοδιαστεί ξεχωριστά, αλλά δεν ανακυκλώνουν τραπεζογραμμάτια ευρώ που έχουν κατατεθεί από άλλους πελάτες σε προηγούμενες συναλλαγές,
• μηχανήματα κατάθεσης (CIM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία δέχονται τραπεζογραμμάτια ευρώ και εξακριβώνουν τη γνησιότητά τους, αλλά δεν διανέμουν τραπεζογραμμάτια ευρώ στους πελάτες,
• μηχανήματα ανάληψης (COM), δηλαδή άλλα μηχανήματα τα οποία εξακριβώνουν τη γνησιότητα και την καταλληλότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ πριν τα διαθέσουν στους πελάτες,
• μηχανήματα διάθεσης κερμάτων (CDM), δηλαδή μηχανήματα που ελέγχουν τη γνησιότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ που εισάγουν οι πελάτες και στη συνέχεια διαθέτουν σε αυτούς κέρματα.

2. Μηχανήματα που χειρίζονται υπάλληλοι, στα οποία περιλαμβάνονται:

• μηχανήματα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων (BPM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία εξακριβώνουν τη γνησιότητα και την καταλληλότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ,
• μηχανήματα εξακρίβωσης της γνησιότητας τραπεζογραμματίων (BAM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία εξακριβώνουν μόνο τη γνησιότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ,
• βοηθητικά ταμειολογιστικά μηχανήματα ανακύκλωσης (TARM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία χρησιμοποιούνται από φορείς που διαχειρίζονται μετρητά και τα οποία αποθηκεύουν τραπεζογραμμάτια ευρώ, επιτρέπουν στους φορείς που διαχειρίζονται μετρητά να πιστώνουν ή να χρεώνουν τους λογαριασμούς των πελατών και να εξακριβώνουν τη γνησιότητα και την καταλληλότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ,
• βοηθητικά ταμειολογιστικά μηχανήματα (TAM), δηλαδή μηχανήματα τα οποία χρησιμοποιούνται από φορείς που διαχειρίζονται μετρητά και τα οποία αποθηκεύουν τραπεζογραμμάτια ευρώ, επιτρέπουν στους φορείς που διαχειρίζονται μετρητά να πιστώνουν ή να χρεώνουν τους λογαριασμούς των πελατών και να εξακριβώνουν τη γνησιότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ.

Κατάλληλα για έλεγχο είναι τα μηχανήματα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων ευρώ, καθώς και ταξινόμησης και μεταχείρισης τραπεζογραμματίων ευρώ σύμφωνα με τα παραρτήματα ΙΙα και ΙΙβ της απόφασης ΕΚΤ/2010/14, χωρίς την παρέμβαση του χειριστή.

Αυτές οι διαδικασίες δεν αφορούν: συσκευές εξακρίβωσης γνησιότητας

Οι συσκευές επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που παρατίθενται στη συνέχεια δεν εμπίπτουν σε αυτήν τη διαδικασία ελέγχου:

1. συσκευές εξακρίβωσης της γνησιότητας τραπεζογραμματίων οι οποίες επεξεργάζονται μεμονωμένα τραπεζογραμμάτια ή δεσμίδες τραπεζογραμματίων και ταξινομούν, χωρίς την παρέμβαση του χρήστη, τα τραπεζογραμμάτια ως γνήσια ή ύποπτα, αλλά δεν διαχωρίζουν αυτομάτως τα ύποπτα τραπεζογραμμάτια από τα γνήσια (Κατάλογος συσκευών εξακρίβωσης της γνησιότητας τραπεζογραμματίων που έχουν υποβληθεί σε έλεγχο),
2. συσκευές εξακρίβωσης της γνησιότητας τραπεζογραμματίων που απαιτούν από τον χρήστη να αποφασίσει αν τα τραπεζογραμμάτια είναι γνήσια ή όχι (βοήθημα εξακρίβωσης γνησιότητας).

Υποβολή αίτησης για έλεγχο των μηχανημάτων

Οι κατασκευαστές πρέπει να επικοινωνούν με κάποια ΕθνΚΤ, προκειμένου να υποβάλουν αίτηση για τη διενέργεια ελέγχου² (βλ. τον κατάλογο με τους υπεύθυνους επικοινωνίας των ΕθνΚΤ).

¹ ΕΕ L 267 της 09.10.2010, σελ. 1.² Σε περίπτωση απόσυρσης ενός τύπου μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων από τον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ λόγω άρνησης του κατασκευαστή να διεξαγάγει ετήσιο έλεγχο, οι φορείς που διαχειρίζονται μετρητά και χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο τύπο μηχανήματος μπορούν να ζητήσουν τη διενέργεια ελέγχου από ΕθνΚΤ.

Διαδικασίες ελέγχου

Οι διαδικασίες ελέγχου

Εισαγωγή

Το Ευρωσύστημα έχει θεσπίσει κοινές διαδικασίες ελέγχου για διάφορους τύπους μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων. Αυτοί οι έλεγχοι αξιολογούν την ικανότητα ενός τύπου μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων να εξακριβώνει τη γνησιότητα των τραπεζογραμματίων ευρώ, να διαχωρίζει τα γνήσια τραπεζογραμμάτια ευρώ από τα πλαστά ("έλεγχος εντοπισμού πλαστών τραπεζογραμματίων") και, κατά περίπτωση, να διαλέγει τα τραπεζογραμμάτια ευρώ με βάση την καταλληλότητά τους προς κυκλοφορία ("έλεγχος καταλληλότητας προς κυκλοφορία"). Επιπλέον, όσον αφορά τα μηχανήματα που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες, εξακριβώνεται η σωστή λειτουργία του συστήματος εντοπισμού ("έλεγχος συστήματος εντοπισμού").

Οι έλεγχοι διενεργούνται με συλλογές γνήσιων και πλαστών τραπεζογραμματίων ευρώ, όπως περιγράφεται παρακάτω. Επειδή ανά πάσα στιγμή μπορεί να εμφανιστούν νέοι τύποι πλαστών τραπεζογραμματίων με ιδιότητες διαφορετικές από εκείνες των τραπεζογραμματίων που χρησιμοποιούνται στους ελέγχους, επισημαίνεται ότι τα αποτελέσματα ελέγχου που δημοσιεύονται στον παρόντα δικτυακό τόπο απλώς αντανακλούν την ικανότητα του σχετικού τύπου μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων να εντοπίζει τα πλαστά τραπεζογραμμάτια της δέσμης ελέγχου που χρησιμοποιήθηκε την ημέρα του ελέγχου.

Συνεπώς, το Ευρωσύστημα προτρέπει τους κατασκευαστές να παρακολουθούν τις εξελίξεις όσον αφορά την παραχάραξη και να προσαρμόζουν τακτικά τα μηχανήματά τους, εφόσον κρίνεται απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι νέοι τύποι πλαστών τραπεζογραμματίων μπορούν επίσης να εντοπίζονται με αξιόπιστο τρόπο. Πέρα από τους αρχικούς ελέγχους που αξιολογούν την ικανότητα ενός τύπου μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων να ταξινομεί και να μεταχειρίζεται τα τραπεζογραμμάτια ευρώ σύμφωνα με τις διατάξεις της απόφασης ΕΚΤ/2010/14 (έλεγχοι εξακρίβωσης), οι κοινές διαδικασίες ελέγχου προβλέπουν ετήσιο έλεγχο των διαφόρων τύπων μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων, καθώς και πρόσθετους ελέγχους κατά περίπτωση, κατόπιν σχετικής πρόσκλησης. Επιπλέον, στο πλαίσιο των κοινών διαδικασιών ελέγχου, κάθε ενημέρωση τύπου μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων η οποία επηρεάζει τις βασικές λειτουργίες του συνεπάγεται νέο έλεγχο του μηχανήματος. Όλοι οι έλεγχοι ακολουθούν τις ίδιες διαδικασίες και διενεργούνται με τη συνεργασία των κατασκευαστών των μηχανημάτων. Στην παρούσα ιστοσελίδα καταχωρούνται μόνο οι τύποι των μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχουν υποβληθεί σε έλεγχο με επιτυχία.

Κάθε ελεγμένος τύπος μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων μπορεί να συνοδεύεται στον κατάλογο από ένα ή περισσότερα άλλα μηχανήματα του ίδιου τύπου ("πρόσθετα μηχανήματα"). Παρά το γεγονός ότι δεν έχουν ελεγχθεί από ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος, αυτά τα μηχανήματα αναγράφονται στον κατάλογο της συγκεκριμένης ιστοσελίδας βάσει γραπτής εγγύησης του κατασκευαστή ότι διαθέτουν το ίδιο υλικό και λογισμικό και επομένως εκτελούν τις ίδιες βασικές λειτουργίες, όπως αυτές ορίζονται στην απόφαση ΕΚΤ/2010/14, με τον τύπο μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχει ελεγχθεί. Τα πρόσθετα αυτά μηχανήματα αναγράφονται στον κατάλογο μαζί με τον τύπο μηχανήματος επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχει ελεγχθεί.

Έλεγχος εντοπισμού πλαστών τραπεζογραμματίων

Ο έλεγχος εντοπισμού πλαστών τραπεζογραμματίων πραγματοποιείται με τυποποιημένη δέσμη ελέγχου, η οποία αποτελείται από γνήσια τραπεζογραμμάτια ευρώ, από αντιπροσωπευτικά πλαστά τραπεζογραμμάτια που εντοπίστηκαν σε κυκλοφορία και από "ομοιώματα", αναπαραγωγές που δημιουργήθηκαν από το Ευρωσύστημα και μιμούνται ορισμένες ιδιότητες των τραπεζογραμματίων ευρώ.

Επιπροσθέτως, η κάθε ΕθνΚΤ μπορεί να χρησιμοποιήσει αντιπροσωπευτικά πλαστά τραπεζογραμμάτια που έχουν εντοπιστεί πρόσφατα στην οικεία χώρα, ούτως ώστε να αντανακλάται η πιο πρόσφατη κατάσταση στον τομέα των πλαστών. Οι κοινές διαδικασίες ελέγχου και η τακτική ενημέρωση της δέσμης ελέγχου διασφαλίζουν ότι η χρήση πλαστών τραπεζογραμματίων που έχουν εντοπιστεί πρόσφατα σε τοπικό επίπεδο δεν θα οδηγήσει στην ύπαρξη διαφορετικών εθνικών προτύπων ελέγχου.

Η τροφοδότηση του δείγματος πλαστών και γνήσιων τραπεζογραμματίων στο μηχάνημα πραγματοποιείται με όλους τους τρόπους και για όλες τις ονομαστικές αξίες, σειρές και επιλογές που υποστηρίζει ο συγκεκριμένος τύπος μηχανήματος.

Όσον αφορά τα μηχανήματα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων, ο έλεγχος είναι επιτυχής εφόσον: (α) κανένα από τα πλαστά τραπεζογραμμάτια ή τα "ομοιώματα" που χρησιμοποιούνται από το Ευρωσύστημα δεν ταξινομείται ως γνήσιο τραπεζογραμμάτιο ευρώ (κατηγορίες 4α ή 4β του παραρτήματος ΙΙα ή ΙΙβ της απόφασης ΕΚΤ/2010/14)· (β) το 90% τουλάχιστον των τραπεζογραμματίων ευρώ που έχουν υποβληθεί σε έλεγχο ταξινομούνται ως κατάλληλα προς κυκλοφορία· και (γ) το μηχάνημα απορρίπτει όλα τα τραπεζογραμμάτια ευρώ ονομαστικής αξίας ή/και σειράς που δεν υποστηρίζονται από αυτό ή που τροφοδοτούνται στο μηχάνημα με τρόπο που δεν υποστηρίζεται από αυτό. Επιπλέον, ο έλεγχος θεωρείται επιτυχής όσον αφορά τα μηχανήματα που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες εφόσον το πολύ 1% των τραπεζογραμματίων ευρώ δεν χαρακτηρίζονται κατά τη διαλογή ως γνήσια τραπεζογραμμάτια ευρώ (κατηγορίες 4α ή 4 β), ενώ όσον αφορά τα μηχανήματα που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες και τα οποία διαθέτουν σύστημα εντοπισμού, εφόσον τουλάχιστον το 90% των πλαστών ταξινομούνται στις κατηγορίες 2 ή 3 του πίνακα 1 του παραρτήματος ΙΙα της απόφασης ΕΚΤ/2010/14.

Το Ευρωσύστημα ενημερώνει τη δέσμη ελέγχου κάθε δύο περίπου μήνες ώστε να διασφαλίζεται ότι οι έλεγχοι διενεργούνται με πλαστά τραπεζογραμμάτια τα οποία εντοπίστηκαν πρόσφατα σε κυκλοφορία.

Έλεγχος εξακρίβωσης καταλληλότητας προς κυκλοφορία

Ο έλεγχος εξακρίβωσης καταλληλότητας προς κυκλοφορία διενεργείται με δέσμη ελέγχου γνήσιων τραπεζογραμματίων ευρώ τα οποία παρουσιάζουν ατέλειες που μοιάζουν με αυτές που προκαλούνται από την καθημερινή χρήση. Η τροφοδότηση των εν λόγω τραπεζογραμματίων στο μηχάνημα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων πραγματοποιείται με όλους τους τρόπους που υποστηρίζει το συγκεκριμένο μηχάνημα. Ο έλεγχος είναι επιτυχής εφόσον το πολύ 5% αυτών των ακατάλληλων προς κυκλοφορία τραπεζογραμματίων ευρώ ταξινομούνται στην κατηγορία 4α των παραρτημάτων ΙΙα ή ΙΙβ της απόφασης ΕΚΤ/2010/14.

Έλεγχος συστήματος εντοπισμού

Ο έλεγχος του συστήματος εντοπισμού, ο οποίος διενεργείται μόνο για τα μηχανήματα που χειρίζονται οι ίδιοι οι πελάτες, θεωρείται επιτυχής εφόσον το μηχάνημα επεξεργασίας τραπεζογραμματίων αποθηκεύει στοιχεία για τον κάτοχο του λογαριασμού για όλα τα τραπεζογραμμάτια των κατηγοριών 2 και 3 του πίνακα 1 του παραρτήματος ΙΙα της απόφασης ΕΚΤ/2010/14 και συνδέει με αξιόπιστο τρόπο όλα αυτά τα τραπεζογραμμάτια ευρώ με τα στοιχεία του κατόχου του λογαριασμού.

Δημοσίευση των αποτελεσμάτων ελέγχου των τύπων μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχουν ελεγχθεί με επιτυχία

Μόνο οι τύποι μηχανημάτων επεξεργασίας τραπεζογραμματίων που έχουν υποβληθεί σε έλεγχο από κάποια ΕθνΚΤ με επιτυχία περιλαμβάνονται στον κατάλογο. Βλ. κατάλογο με τα μηχανήματα που έχουν ελεγχθεί με επιτυχία.