Główne wskaźniki

1 Sprawozdanie z działalności

1.1 Cel sprawozdania z działalności EBC

Sprawozdanie z działalności^[1] stanowi integralną część rocznego raportu finansowego EBC i przedstawia odbiorcom szerszy kontekst sprawozdania finansowego^[2]. Z uwagi na to, że działania i operacje EBC mają służyć realizacji celów jego polityki, sytuację i wyniki finansowe EBC należy rozpatrywać w powiązaniu z odpowiednimi działaniami w zakresie tej polityki.

W związku z tym sprawozdanie z działalności przedstawia główne zadania i działania EBC oraz ich wpływ na jego sprawozdanie finansowe. Poza tym zawiera analizę najważniejszych zmian w bilansie oraz rachunku zysków i strat, które zaszły w ciągu roku, a także informacje o zasobach finansowych EBC. Opisuje również ryzyka występujące w otoczeniu, w którym działa EBC – podaje informacje o konkretnych ryzykach, na jakie jest on narażony, oraz o zasadach zarządzania ryzykiem stosowanych w celu ich ograniczenia.

1.2 Główne zadania i działania

Europejski Bank Centralny należy do Eurosystemu, którego podstawowym celem jest utrzymanie stabilności cen. Zadania EBC są określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej^[3] oraz w Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (dalej: Statut ESBC)^[4] (rysunek 1). Działania EBC są ukierunkowane na wypełnianie jego mandatu, nie zaś – na osiąganie zysku.

Operacje polityki pieniężnej Eurosystemu są ujmowane w sprawozdaniach finansowych EBC i krajowych banków centralnych ze strefy euro, zgodnie z zasadą zdecentralizowanej realizacji polityki pieniężnej w Eurosystemie. Tabela 1 przedstawia główne operacje i funkcje realizowane przez EBC w ramach jego mandatu oraz ich wpływ na sprawozdanie finansowe.

1.3 Sytuacja finansowa

1.3.1 Bilans

W latach 2016−2018 suma bilansowa EBC rosła, głównie w wyniku nabywania papierów wartościowych w ramach programu skupu aktywów (APP)^[5]. Zakupy netto w ramach tego programu były prowadzone do grudnia 2018, a następnie zostały wznowione w listopadzie 2019. W okresie między ich zakończeniem a wznowieniem EBC reinwestował w całości spłaty kapitału z tytułu zapadania papierów wartościowych utrzymywanych w portfelach APP. W efekcie w 2019 suma bilansowa EBC rosła wolniej i głównie pod wpływem zwiększania się wartości rynkowej dewizowych aktywów rezerwowych EBC i wartości banknotów euro w obiegu. W 2020, żeby przeciwdziałać skutkom pandemii koronawirusa (COVID‑19), Rada Prezesów uchwaliła kompleksowy pakiet środków polityki pieniężnej, które wpłynęły także na sumę bilansową EBC.

W 2020 suma bilansowa EBC wzrosła o 112,2 mld EUR, do 569,3 mld EUR, głównie z powodu jego udziału w zakupach papierów wartościowych w ramach nowego nadzwyczajnego programu skupu aktywów w czasie pandemii (PEPP)^[6] i programu APP. Skutkiem tych zakupów był wzrost pozycji „Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej", podczas gdy rozliczenia gotówkowe tych transakcji poprzez rachunki w systemie TARGET2 doprowadziły do zwiększenia drugostronnych „Zobowiązań w ramach Eurosystemu”. Do zwiększenia się sumy bilansowej przyczynił się także wzrost pozycji „Banknoty euro w obiegu”.

Na koniec 2020 papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej nominowane w euro stanowiły 61% sumy bilansowej EBC. W tej pozycji EBC wykazuje papiery nabyte w ramach programu dotyczącego rynków papierów wartościowych (SMP), trzech programów skupu obligacji zabezpieczonych (CBPP1, CBPP2 i CBPP3), programu ABSPP, programu PSPP i programu PEPP.

W 2020 Rada Prezesów podjęła kilka decyzji dotyczących zakupów papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej, żeby przeciwdziałać poważnym zagrożeniom, jakie stworzyła pandemia COVID‑19 dla transmisji polityki pieniężnej i dla perspektyw gospodarczych strefy euro. W szczególności, w marcu 2020 przeznaczyła na zakupy netto aktywów w ramach programu APP, prowadzone wówczas w tempie 20 mld EUR miesięcznie, dodatkową tymczasową pulę 120 mld EUR do końca roku^[7]. Ponadto w tym samym miesiącu uruchomiła program PEPP, na który przeznaczyła początkowo – także do końca roku – 750 mld EUR^[8]. Następnie w reakcji na dalszy rozwój pandemii Rada Prezesów dwukrotnie zwiększyła pierwotną pulę środków przeznaczoną na program PEPP: w czerwcu 2020 o 600 mld EUR^[9] i w grudniu 2020 o kolejnych 500 mld EUR^[10], tak że w sumie ta pula osiągnęła 1850 mld EUR. Rada Prezesów zdecydowała także wydłużyć czas prowadzenia zakupów netto aktywów w ramach programu PEPP co najmniej do końca marca 2022 roku, a w każdym razie dopóki nie uzna, że kryzysowa faza pandemii COVID‑19 dobiegła końca.

W wyniku dokonanych zakupów portfel papierów wartościowych utrzymywanych przez EBC na potrzeby polityki pieniężnej zwiększył się w 2020 o 98,6 mld EUR, do 349,0 mld EUR (wykres 2), przy czym większość tego wzrostu wynikała z zakupów w ramach programu PEPP. Spadek zasobu aktywów nabytych w ramach programów SMP, CBPP1 i CBPP2 wynikał głównie z wykupu odnośnych papierów i wyniósł 1,4 mld EUR.

Struktura zapadalności papierów wartościowych nabytych na potrzeby polityki pieniężnej w ramach aktywnych programów, czyli APP i PEPP, wg stanu na koniec grudnia 2020 była zróżnicowana^[11] (wykres 3).

W 2020 łączna równowartość w euro dewizowych aktywów rezerwowych EBC, które obejmują złoto, specjalne prawa ciągnienia, dolary amerykańskie, jeny i renminbi, pozostała de facto bez zmian na poziomie 75,8 mld EUR.

Równowartość w euro zasobu złota i należności w złocie w 2020 zwiększyła się o 3,1 mld EUR, do 25,1 mld EUR (wykres 4), co wynikało z wzrostu ceny rynkowej tego kruszcu wyrażonej w euro, podczas gdy wielkość zasobu złota wyrażona w uncjach nie uległa zmianie. Ten wzrost doprowadził także do zwiększenia się salda różnic z wyceny o taką samą kwotę (zob. punkt 1.3.2 „Zasoby finansowe”).

Zasoby netto walut obcych^[12] w posiadaniu EBC, obejmujące dolary amerykańskie, jeny i renminbi, zmniejszyły się w przeliczeniu na euro o 3,0 mld EUR, do 50,1 mld EUR (wykres 5), głównie w wyniku deprecjacji dolara amerykańskiego względem euro. Deprecjacja dolara jest również odzwierciedlona w niższych saldach różnic z wyceny (zob. punkt 1.3.2 „Zasoby finansowe”).

Głównym składnikiem zasobów walut obcych w posiadaniu EBC wciąż są dolary amerykańskie – na koniec 2020 stanowiły one ok. 76% tych zasobów.

Przy zarządzaniu inwestowaniem swoich rezerw walutowych EBC stosuje trzyetapowy proces. Najpierw zarządzający ryzykiem wyznaczają strategiczny portfel benchmarkowy, który jest zatwierdzany przez Radę Prezesów. Następnie zarządzający portfelami wyznaczają taktyczny portfel benchmarkowy, który jest zatwierdzany przez Zarząd. Na koniec krajowe banki centralne na bieżąco realizują – w sposób zdecentralizowany – operacje inwestycyjne.

Rezerwy walutowe EBC są inwestowane głównie w papiery wartościowe i depozyty na rynku pieniężnym lub są przechowywane na rachunkach bieżących (wykres 6). Papiery wartościowe w tym portfelu wycenia się według cen rynkowych na koniec roku.

Rezerwy walutowe EBC służą do finansowania potencjalnych interwencji na rynkach walutowych. Z tego względu przy zarządzaniu tymi rezerwami uwzględnia się trzy cele, jakimi są, według ważności: płynność, bezpieczeństwo i rentowność. Dlatego ten portfel obejmuje głównie papiery wartościowe o krótkich terminach zapadalności (wykres 7).

W 2020 wartość portfela funduszy własnych wzrosła o 0,1 mld EUR, do 20,7 mld EUR (wykres 8), głównie w wyniku reinwestowania przychodów odsetkowych z tego portfela i wzrostu wartości rynkowej utrzymywanych w nim papierów wartościowych. W skład tego portfela wchodzą głównie papiery wartościowe nominowane w euro, które są wyceniane według cen rynkowych na koniec roku. W 2020 ten portfel w 73% składał się z rządowych papierów dłużnych.

Portfel funduszy własnych EBC składa się w większości z jego zainwestowanych zasobów finansowych, mianowicie opłaconego kapitału EBC oraz kwot z ogólnego funduszu rezerwowego i rezerwy celowej na ryzyka finansowe. Ponieważ przychody odsetkowe są reinwestowane, a papiery wartościowe wycenia się według cen rynkowych, wielkość portfela funduszy własnych nie musi odpowiadać wysokości wymienionych zasobów finansowych. Celem portfela funduszy własnych jest zapewnienie dochodu na sfinansowanie kosztów operacyjnych EBC niezwiązanych z realizacją zadań nadzorczych^[13]. Jest on inwestowany w aktywa nominowane w euro, w ramach limitów wynikających z zasad zarządzania ryzykiem. Dlatego struktura terminów zapadalności jest dla tego portfela bardziej zróżnicowana (wykres 9) niż dla portfela rezerw walutowych.

Łączna wartość banknotów euro w obiegu na koniec 2020 wyniosła 1434,5 mld EUR, co oznacza wzrost o 11% w porównaniu ze stanem na koniec 2019. EBC ma 8‑procentowy udział w łącznej wartości banknotów euro w obiegu. Jego wartość na koniec roku wyniosła 114,8 mld EUR. Ponieważ sam EBC nie emituje banknotów, wykazuje należności w ramach Eurosystemu od krajowych banków centralnych ze strefy euro w kwocie odpowiadającej wartości banknotów w obiegu.

Wykazywane przez EBC zobowiązania w ramach Eurosystemu – które obejmują głównie salda krajowych banków centralnych ze strefy euro wobec EBC w systemie TARGET2 oraz zobowiązania EBC z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych do niego przez krajowe banki centralne ze strefy euro w momencie wejścia do Eurosystemu – w 2020 wzrosły o 103,8 mld EUR, do 378,4 mld EUR. Wzrost zobowiązań w ramach Eurosystemu w 2020 oraz ich kształtowanie się w latach 2016−2019 były związane głównie z poziomem zobowiązania netto w TARGET2 wynikającego z dokonanych przez EBC zakupów netto papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej; te zakupy są rozliczane poprzez konta w systemie TARGET2 (wykres 10).

1.3.2 Zasoby finansowe

Zasoby finansowe EBC obejmują: kapitał, rezerwę na ryzyka finansowe, różnice z wyceny i zysk za rok obrotowy. Te zasoby są (a) inwestowane w aktywa przynoszące dochód lub (b) wykorzystywane bezpośrednio do pokrycia strat spowodowanych przez zmaterializowanie się ryzyk finansowych. Na 31 grudnia 2020 zasoby finansowe EBC wynosiły łącznie 46,2 mld EUR (wykres 11), czyli o 1,5 mld EUR mniej niż w 2019, co wynikało głównie z (a) zmniejszenia się salda różnic z wyceny wskutek aprecjacji euro wobec dolara amerykańskiego oraz (b) niższego zysku w 2020.

Niezrealizowane zyski z tytułu złota, walut obcych i papierów wartościowych podlegających aktualizacji wyceny nie są wykazywane jako przychód w rachunku zysków i strat, tylko ujmowane bezpośrednio w bilansie EBC po stronie pasywów na koncie różnic z wyceny. Salda tych różnic mogą zostać wykorzystane do amortyzacji ewentualnych niekorzystnych zmian odpowiednich cen lub kursów walutowych, wzmacniają zatem odporność EBC na związane z tym ryzyka. W 2020 różnice z wyceny złota, walut obcych i papierów wartościowych^[14] zmniejszyły się o 0,9 mld EUR, do 29,3 mld EUR, głównie na skutek spadku różnic z wyceny walut obcych spowodowanego aprecjacją euro względem dolara amerykańskiego i jena (wykres 12). To zmniejszenie częściowo zrównoważył wzrost różnic z wyceny złota, który był wynikiem zwiększenia się ceny rynkowej tego kruszcu.

Mimo wyjścia Bank of England z Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) kapitał EBC opłacony przez krajowe banki centralne z i spoza strefy euro pozostał w 2020 bez zmian na poziomie 7,7 mld EUR, ponieważ wycofany opłacony udział kapitałowy Bank of England w kwocie 58 mln EUR został pokryty przez pozostałe krajowe banki centralne. Całkowity opłacony kapitał EBC wzrośnie z 7,7 mld EUR w 2020 do 8,9 mld EUR w 2022, ponieważ udziały krajowych banków centralnych ze strefy euro w subskrybowanym kapitale EBC zwiększyły się po wystąpieniu Bank of England z ESBC i zostaną przez nie w pełni opłacone w dwóch ratach rocznych – w 2021 i 2022 – wynoszących każdorazowo 0,6 mld EUR^[15].

EBC utrzymuje rezerwę na ryzyka finansowe, na które jest narażony (zob. punkt 1.4.1 „Ryzyka finansowe”). Poziom tej rezerwy weryfikuje się co roku z uwzględnieniem różnych czynników, w tym wielkości zasobu aktywów obciążonych ryzykiem, wyników przewidywanych na nadchodzący rok oraz oceny ryzyka. Wysokość rezerwy na ryzyka finansowe łącznie z kwotą ogólnego funduszu rezerwowego EBC nie może przekroczyć wysokości kapitału opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro.

W 2020, wskutek dostosowania udziałów krajowych banków centralnych w kluczu kapitałowym w następstwie wyjścia Bank of England z ESBC i związanych z tym decyzji Rady Prezesów w sprawie kapitału EBC, krajowe banki centralne ze strefy euro zasiliły opłacony kapitał EBC kwotą 48 mln EUR, więc o tę samą kwotę podniósł się dopuszczalny pułap rezerwy na ryzyka finansowe. Biorąc pod uwagę wyniki oceny stopnia narażenia EBC na ryzyka finansowe, Rada Prezesów postanowiła zasilić tę rezerwę kwotą 48 mln EUR, w związku z czym zwiększyła się ona do 7,6 mld EUR, czyli maksymalnego dopuszczalnego poziomu.

Zysk osiągnięty w danym roku obrotowym z tytułu aktywów i pasywów EBC może zostać wykorzystany do pokrycia potencjalnych strat poniesionych w tym samym roku. W 2020 zysk EBC wyniósł 1,6 mld EUR (zob. punkt 1.3.3 „Rachunek zysków i strat”).

1.3.3 Rachunek zysków i strat

Po kilku latach wzrostu rocznego zysku EBC, wynikającego głównie z rosnących przychodów z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych i papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej, w 2020 ten trend się odwrócił (wykres 13).

Zysk EBC za rok 2020 wyniósł 1643 mln EUR (2019: 2366 mln EUR). Spadek o 722 mln EUR w stosunku do roku 2019 wynikał głównie z niższego wyniku z tytułu odsetek.

Wynik z tytułu odsetek zmalał o 669 mln EUR, do 2017 mln EUR (wykres 14), głównie wskutek spadku przychodów z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych. Zmalały także przychody odsetkowe od papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej.

Przychody netto z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych obniżyły się o 577 mln EUR, do 474 mln EUR, głównie wskutek niższych przychodów z tytułu odsetek od papierów nominowanych w dolarach amerykańskich. Ponieważ przez większość roku 2019 i 2020 rentowności obligacji nominowanych w dolarach – zwłaszcza o krótszych terminach zapadalności – wykazywały trend spadkowy (wykres 15), papiery nabywane przez EBC miały niższą rentowność, w związku z czym średnia rentowność portfela dolarowego zmalała w porównaniu z poprzednim rokiem. To wpłynęło negatywnie na przychody odsetkowe osiągnięte na tym portfelu w 2020.

W 2020 przychody netto z tytułu odsetek od papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej wyniosły 1337 mln EUR, czyli były o 110 mln EUR niższe niż w 2019 (wykres 16). Przyczynił się do tego głównie spadek o 118 mln EUR, do 193 mln EUR, przychodów netto z tytułu odsetek od portfeli prowadzonych dla programów SMP, CBPP1 i CBPP2, wynikający ze zmniejszenia się tych portfeli wskutek upływu terminu zapadalności papierów. Ponadto do ogólnego spadku przychodów z tytułu odsetek od papierów wartościowych związanych z polityką pieniężną przyczyniło się ujemne saldo przychodów netto z tytułu odsetek od portfela programu PEPP, które wyniosło −41 mln EUR. To saldo wynikało stąd, że wskutek niskiej rentowności obligacji skarbowych w 2020 średnia rentowność zakupionych papierów wartościowych sektora publicznego była ujemna (wykres 17). Jednocześnie przychody odsetkowe netto od papierów wartościowych z programu APP wzrosły o jedynie 48 mln EUR, do 1184 mln EUR. Ten wzrost wynikał głównie z portfela programu PSPP i wiązał się z niższą amortyzacją premii od papierów z tego portfela nabytych w poprzednich latach^[16].

W 2020 papiery wartościowe utrzymywane na potrzeby polityki pieniężnej wygenerowały ok. 66% wyniku z tytułu odsetek.

Przychody odsetkowe z tytułu udziału EBC w łącznej wartości banknotów euro w obiegu oraz koszty odsetkowe związane z oprocentowaniem wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych były zerowe, ponieważ stopa stosowana przez Eurosystem w podstawowych operacjach refinansujących w 2020 wynosiła 0%.

Pozostałe przychody netto z tytułu odsetek wzrosły, głównie z powodu zwiększenia się przychodów odsetkowych od depozytów przyjętych przez EBC, co wynikało przede wszystkim z wyższych średnich sald w 2020. To zwiększenie z naddatkiem zrównoważyło spadek przychodów odsetkowych z tytułu portfela funduszy własnych w następstwie ogólnie niższych rentowności w strefie euro (wykres 17).

Wynik z tytułu operacji finansowych i odpisów aktualizujących wartość aktywów finansowych zamknął się zyskiem w wysokości 316 mln EUR (wykres 18). Było to o 139 mln EUR więcej niż w 2019, głównie wskutek wzrostu salda zrealizowanych zysków z wyceny cenowej.

Wzrost tych zysków wynikał głównie z wyższych zysków cenowych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych nominowanych w dolarach amerykańskich, na których wartość rynkową w ciągu roku dodatnio wpływał spadek rentowności obligacji dolarowych.

Ponadto na dzień 31 grudnia 2020 przeniesiono do rezerwy EBC na ryzyka finansowe kwotę 48 mln EUR. Biorąc pod uwagę wyniki oceny ryzyka, Rada Prezesów podjęła decyzję o zwiększeniu rezerwy na ryzyka finansowe do 7584 mln EUR, w związku z czym ta rezerwa osiągnęła dopuszczalny pułap, odpowiadający wartości kapitału opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro. Dla porównania, w 2019 z tej rezerwy uwolniono 84 mln EUR, żeby nie przekroczyła ona dopuszczalnego pułapu (zob. punkt 1.3.2 „Zasoby finansowe”).

Łączne koszty operacyjne EBC, w tym amortyzacja i koszty usług produkcji banknotów, wzrosły o 43 mln EUR, do 1199 mln EUR (wykres 19). Wzrost w porównaniu z 2019 wynikał przede wszystkim ze zwiększenia się kosztów osobowych wskutek (a) wyższego przeciętnego zatrudnienia w 2020, głównie w nadzorze bankowym, oraz (b) wyższych kosztów z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia, spowodowanych zastosowaniem niższej stopy dyskontowej w wycenie aktuarialnej na koniec 2020. Obniżyły się koszty administracyjne, zwłaszcza dotyczące zadań nadzorczych, głównie wskutek mniejszego zaangażowania konsultantów zewnętrznych po ukończeniu ukierunkowanego przeglądu modeli wewnętrznych (TRIM) oraz ograniczenia podróży służbowych z powodu znacznego zmniejszenia skali prac nadzorczych na miejscu w następstwie pandemii COVID‑19. Ten spadek został częściowo skompensowany przez wzrost kosztów informatycznych, wynikający ze znacznego zapotrzebowania na usługi informatyczne w związku ze zdalnym trybem pracy w 2020.

Koszty związane z nadzorem bankowym są w całości pokrywane przez opłaty pobierane od nadzorowanych podmiotów. Przychód z tytułu rocznych opłat nadzorczych za rok 2020 ustalony na podstawie kosztów faktycznie poniesionych przez EBC w związku z wykonywaniem zadań nadzorczych wyniósł 535 mln EUR^[17].

1.4 Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem, stanowiące niezwykle ważny element działalności EBC, odbywa się jako ciągły proces (a) identyfikacji i oceny ryzyka, (b) weryfikacji strategii i zasad dotyczących ryzyka, (c) realizacji działań ograniczających ryzyko oraz (d) monitorowania i wykazywania ryzyka. We wszystkich tych działaniach wykorzystuje się efektywne metodyki, procedury i systemy.

Poniżej przedstawiono występujące ryzyka, ich źródła oraz obowiązujące zasady kontroli ryzyka.

1.4.1 Ryzyka finansowe

Zarząd przedstawia zasady i procedury mające zapewnić odpowiednią ochronę przed ryzykami finansowymi, na jakie jest narażony EBC. Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem, w którego skład wchodzą eksperci z banków centralnych należących do Eurosystemu, uczestniczy w monitorowaniu, wycenie i zgłaszaniu ryzyk finansowych związanych z bilansem Eurosystemu, a także opracowuje i weryfikuje odpowiednie metodyki i zasady. W ten sposób pomaga organom decyzyjnym zapewnić Eurosystemowi odpowiedni stopień ochrony.

Ryzyka finansowe wynikają z podstawowej działalności EBC i związanych z nią ekspozycji. Zasady kontroli i limity stosowane przez EBC do zarządzania swoim profilem ryzyka są różne dla różnych rodzajów operacji i odzwierciedlają cele strategiczne lub inwestycyjne poszczególnych portfeli oraz parametry ryzyka aktywów bazowych.

Do monitorowania i oceny ryzyka EBC stosuje różne techniki szacowania opracowane przez swoich ekspertów. Opierają się one na symulacji łącznego ryzyka rynkowego i kredytowego. Główne koncepcje, techniki i założenia modelowania, na podstawie których opracowano miary ryzyka, opierają się na standardach branżowych i dostępnych danych rynkowych. Ryzyko kwantyfikuje się zwykle jako oczekiwany niedobór (expected shortfall, ES)^[18], szacowany przy 99‑procentowym poziomie ufności na okres jednego roku. Do obliczania ryzyka stosuje się dwa podejścia: (a) podejście księgowe, w ramach którego przy obliczaniu szacowanego ryzyka zgodnie z wszystkimi obowiązującymi zasadami rachunkowości różnice z wyceny uznaje się za bufor, oraz (b) podejście finansowe, w ramach którego różnice z wyceny nie są przy obliczaniu ryzyka traktowane jako bufor. EBC oblicza również inne miary ryzyka przy różnych poziomach ufności, przeprowadza analizy wrażliwości i scenariuszy warunków skrajnych oraz ocenia bardziej długoterminowe projekcje ekspozycji i przychodu, tak aby uzyskać wszechstronny obraz sytuacji w zakresie ryzyka^[19].

Łączne ryzyka, na jakie jest narażony EBC, w ciągu roku się zwiększyły. Na koniec 2020 ryzyka finansowe dla wszystkich portfeli EBC łącznie, mierzone jako ES przy 99‑procentowym poziomie ufności za okres jednego roku według podejścia księgowego, wyniosły 12,8 mld EUR, czyli o 4,6 mld EUR więcej niż na koniec 2019 (wykres 20). Wzrost szacowanych ryzyk wynika głównie z zakupów netto aktywów w ramach programów PEPP i APP.

Ryzyko kredytowe wynika z portfeli utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej EBC, portfela funduszy własnych nominowanego w euro oraz rezerw dewizowych. Papiery wartościowe utrzymywane na potrzeby polityki pieniężnej są wyceniane według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości i w związku z tym – jako że się ich nie sprzedaje – nie są narażone na zmiany cen związane z migracją kredytów, natomiast są narażone na ryzyko niewykonania zobowiązań. Fundusze własne nominowane w euro i rezerwy dewizowe są wyceniane po cenach rynkowych, co naraża je na ryzyka migracji i niewykonania zobowiązań. Od poprzedniego roku ryzyko kredytowe wzrosło z powodu zwiększenia się sumy bilansowej EBC wskutek zakupów papierów wartościowych w ramach programów APP i PEPP.

Ryzyko kredytowe ogranicza się głównie przez stosowanie kryteriów kwalifikacji, procedur due diligence i różnych limitów dla poszczególnych portfeli.

Ryzyka walutowe i surowcowe wynikają z utrzymywanych przez EBC zasobów walut obcych i złota. W porównaniu z poprzednim rokiem ryzyko walutowe zwiększyło się wskutek spadku różnic z wyceny, amortyzujących niekorzystne zmiany kursów walutowych.

Z uwagi na znaczenie tych aktywów dla swojej polityki EBC nie zawiera transakcji zabezpieczających przed związanym z nimi ryzykiem walutowym i ryzykiem surowcowym. Zamiast tego ogranicza te ryzyka przez ujmowanie różnic z wyceny oraz dywersyfikację zasobów różnych walut i złota.

Rezerwy dewizowe i fundusze własne nominowane w euro są inwestowane głównie w papiery wartościowe o stałym dochodzie i narażone na ryzyko stopy procentowej związane z wyceną według cen/kursów rynkowych (bo tak się je wycenia). Rezerwy dewizowe EBC są inwestowane głównie w aktywa o stosunkowo krótkich terminach zapadalności (zob. wykres 7 w punkcie 1.3.1 „Bilans”), podczas gdy aktywa z portfela funduszy własnych generalnie charakteryzują się dłuższym terminem zapadalności (zob. wykres 9 w punkcie 1.3.1 „Bilans”). W porównaniu z rokiem 2019 ryzyko mierzone zgodnie z podejściem księgowym nieco wzrosło w następstwie zmian warunków rynkowych.

Ryzyko stopy procentowej związane z wyceną według cen/kursów rynkowych, na jakie jest narażony EBC, ogranicza się za pomocą zasad alokacji aktywów oraz różnic z wyceny.

EBC jest również narażony na ryzyko stopy procentowej spowodowane niedopasowaniem między oprocentowaniem swoich aktywów a oprocentowaniem, jakie płaci od zobowiązań, co wpływa na wynik z tytułu odsetek. To ryzyko nie jest bezpośrednio związane z konkretnym portfelem, ale wynika z całej struktury bilansu EBC, w tym zwłaszcza z występowania niedopasowania zapadalności i rentowności między aktywami a pasywami. Na potrzeby jego monitorowania EBC prowadzi prognostyczną analizę swojej rentowności. Wynika z niej, że w nadchodzących latach wynik z tytułu odsetek powinien nadal być dodatni.

Tego rodzaju ryzykiem zarządza się za pomocą zasad alokacji aktywów, a dodatkowo jest ono ograniczane przez istnienie w bilansie EBC pasywów nieoprocentowanych.

1.4.2 Ryzyko operacyjne

Odpowiedzialność za politykę i zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym^[20] ponosi Zarząd, który je zatwierdza. Komitet ds. Ryzyka Operacyjnego wspomaga Zarząd w sprawowaniu zwierzchniej kontroli nad zarządzaniem ryzykiem operacyjnym. Zarządzanie tym ryzykiem jest integralnym elementem struktury zarządzania wewnętrznego^[21] i procesów zarządczych.

Głównym celem systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym w EBC jest przyczynianie się do wypełnienia misji i celów EBC przy jednoczesnej ochronie jego reputacji i aktywów przed stratami, nadużyciami i szkodami. Zgodnie z zasadami zarządzania ryzykiem operacyjnym każdy obszar funkcjonalny odpowiada za własne ryzyko operacyjne, incydenty i mechanizmy kontroli, w tym za identyfikację i ocenę, reagowanie, informowanie i monitorowanie. Strategie reagowania na ryzyko i procedury jego akceptacji powinny być przy tym zgodne z ogólnymi zasadami tolerancji na ryzyko obowiązującymi w EBC. Zasady postępowania w tym zakresie są powiązane z pięciostopniową macierzą ryzyka, w której zestawia się – według kryteriów ilościowych i jakościowych – wpływ ryzyka z prawdopodobieństwem jego wystąpienia.

W swoim środowisku operacyjnym EBC jest narażony na coraz bardziej złożone zagrożenia, a jego bieżąca działalność wiąże się z różnymi rodzajami ryzyka operacyjnego. Szczególnej uwagi wymaga szerokie spektrum ryzyk niefinansowych związanych z działaniem ludzi, bezpieczeństwem informacji, funkcjonowaniem systemów i procesów oraz angażowaniem kontrahentów zewnętrznych. W związku z tym EBC wdrożył procedury ułatwiające ciągłe i skuteczne zarządzanie ryzykami operacyjnymi i uwzględnianie informacji o ryzyku w procesie podejmowania decyzji. Pracuje ponadto nad poprawą swojej odporności. Opracował schematy reagowania i plany awaryjne, żeby zapewnić utrzymanie ciągłości kluczowych funkcji biznesowych w razie wystąpienia jakichkolwiek zakłóceń lub kryzysu (jakim jest np. pandemia COVID‑19).

1.4.3 Ryzyko związane ze sposobem działania

Dla ograniczenia ryzyka związanego ze sposobem działania^[22] w EBC zostało ustanowione Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego – kluczowa jednostka sprawująca kontrolę nad zarządzaniem ryzykiem, która ma wzmocnić ramy zarządzania ryzykiem w EBC. Zadaniem Biura jest wspomaganie Zarządu w ochronie wiarygodności i reputacji EBC, upowszechnianie standardów etycznych oraz wzmacnianie rozliczalności i przejrzystości EBC. Istnieje także Komitet ds. Etyki, który doradza osobom pełniącym wysokie funkcje w EBC w kwestiach rzetelności zawodowej i właściwego postępowania oraz wspomaga Radę Prezesów we właściwym i spójnym zarządzaniu odnośnymi ryzykami na najwyższych szczeblach.

2 Sprawozdanie finansowe EBC

2.1 Bilans na dzień 31 grudnia 2020

2.2 Rachunek zysków i strat za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2020

Frankfurt nad Menem, 9 lutego 2021
Europejski Bank Centralny

Christine Lagarde
Prezes

2.3 Polityka rachunkowości

Format i prezentacja sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe EBC sporządzono zgodnie z niżej opisanymi zasadami rachunkowości^[23], które zdaniem Rady Prezesów EBC zapewniają rzetelną prezentację sprawozdania, a jednocześnie odzwierciedlają charakter działalności banku centralnego.

Podstawowe zasady rachunkowości

Zastosowano następujące podstawowe zasady rachunkowości: zasadę rzeczywistości gospodarczej i przejrzystości, ostrożności, ujęcia zdarzeń następujących po dniu bilansowym, istotności, kontynuacji działania, memoriału, spójności i porównywalności.

Ujmowanie aktywów i pasywów

Aktywa i pasywa ujmuje się w bilansie, gdy otrzymanie lub przekazanie przez EBC przyszłych korzyści ekonomicznych z ich tytułu jest prawdopodobne, zasadniczo wszystkie związane z nimi ryzyka i korzyści zostały przeniesione na EBC, a koszt wytworzenia lub wartość składnika aktywów bądź wysokość zobowiązania można wiarygodnie określić.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

Księgi rachunkowe prowadzi się zgodnie z zasadą kosztu historycznego, zmodyfikowaną w ten sposób, że rynkowe – tj. notowane na aktywnym rynku – papiery wartościowe (oprócz papierów wartościowych utrzymywanych obecnie na potrzeby polityki pieniężnej), złoto oraz pozostałe bilansowe i pozabilansowe aktywa i pasywa w walutach obcych są wyceniane według wartości rynkowej.

Transakcje dotyczące aktywów i zobowiązań finansowych są ujmowane w księgach rachunkowych na dzień rozliczenia.

Transakcje na instrumentach finansowych w walutach obcych, z wyjątkiem transakcji spot na papierach wartościowych, ujmuje się na kontach pozabilansowych w dniu transakcji. W dniu rozliczenia zapisy pozabilansowe są odwracane, a transakcje – ujmowane w bilansie. Zakup i sprzedaż walut obcych wpływają na pozycję walutową netto na dzień transakcji; zrealizowane zyski i straty ze sprzedaży również oblicza się na dzień transakcji. Narosłe odsetki, premie i dyskonto dotyczące instrumentów finansowych nominowanych w walutach obcych są obliczane i ujmowane codziennie, a także codziennie uwzględniane w pozycji walutowej.

Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych

Aktywa i pasywa nominowane w walutach obcych przelicza się na euro po kursie obowiązującym na dzień bilansowy. Przychody i koszty przelicza się według kursu obowiązującego na dzień ujęcia. Aktualizację wyceny aktywów i zobowiązań nominowanych w walutach obcych, zarówno bilansowych, jak i pozabilansowych, przeprowadza się dla każdej waluty oddzielnie.

Aktualizację wyceny aktywów i zobowiązań w walutach obcych według cen rynkowych przeprowadza się odrębnie od aktualizacji według kursów walutowych.

Złoto wycenia się po cenie rynkowej obowiązującej na dzień bilansowy. Nie stosuje się rozróżnienia między różnicami z wyceny cenowej i kursowej, lecz przeprowadza się tylko jedną wycenę na podstawie ceny uncji złota wyrażonej w euro, która dla roku zakończonego 31 grudnia 2020 została wyprowadzona z kursu euro do dolara amerykańskiego na 31 grudnia 2020.

Specjalne prawo ciągnienia (SDR) jest zdefiniowane jako koszyk walut. Wartość SDR oblicza się jako ważoną sumę kursów pięciu głównych walut (dolara amerykańskiego, euro, renminbi, jena i funta szterlinga). Zasoby SDR w posiadaniu EBC zostały przeliczone na euro według kursu euro do SDR na 31 grudnia 2020.

Papiery wartościowe

Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej
Papiery wartościowe utrzymywane obecnie na potrzeby polityki pieniężnej są wyceniane według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości.

Pozostałe papiery wartościowe
Rynkowe papiery wartościowe (oprócz utrzymywanych obecnie na potrzeby polityki pieniężnej) i równorzędne aktywa wycenia się – pojedynczo – albo według średnich cen/kursów rynkowych, albo według odpowiedniej krzywej dochodowości na dzień bilansowy. Na potrzeby wyceny nie wydziela się opcji wbudowanych w papiery wartościowe. Dla roku zakończonego 31 grudnia 2020 zastosowano średnie ceny rynkowe z 30 grudnia 2020. Niepłynne akcje oraz pozostałe instrumenty udziałowe utrzymywane jako stała inwestycja wycenia się po koszcie z uwzględnieniem utraty wartości.

Ustalanie wyniku finansowego

Przychody i koszty ujmuje się w okresie, w którym zostały osiągnięte lub poniesione^[24]. Zrealizowane zyski i straty ze sprzedaży walut obcych, złota i papierów wartościowych ujmuje się w rachunku zysków i strat, a oblicza według średniego kosztu odpowiednich aktywów.

Niezrealizowane zyski nie są ujmowane jako przychody, lecz odnoszone bezpośrednio na konto różnic z wyceny.

Niezrealizowane straty wykazuje się w rachunku zysków i strat, jeżeli na koniec roku ich kwota przekracza wcześniejsze skumulowane zyski z wyceny ujęte na odpowiednim koncie różnic z wyceny. Niezrealizowane straty z tytułu określonego papieru wartościowego, waluty lub złota nie podlegają kompensacie z niezrealizowanymi zyskami z tytułu innych papierów wartościowych, walut lub złota. W wypadku ujęcia niezrealizowanych strat na takiej pozycji w rachunku zysków i strat średni koszt tej pozycji zostaje obniżony do wysokości kursu lub ceny rynkowej na koniec roku. Niezrealizowane straty z tytułu swapów procentowych nierozliczanych poprzez kontrahenta centralnego ujmuje się na koniec roku w rachunku zysków i strat i rozlicza w kolejnych latach.

Straty z tytułu utraty wartości ujmuje się w rachunku zysków i strat i nie odwraca się ich w kolejnych latach, chyba że utrata wartości się zmniejszyła, a zmniejszenie to można powiązać z konkretnym zdarzeniem, które nastąpiło po początkowym ujęciu utraty wartości.

Premię i dyskonto z tytułu papierów wartościowych amortyzuje się do upływu terminu umownego.

Transakcje odwracalne

Transakcje odwracalne to operacje, w których EBC kupuje lub sprzedaje aktywa na podstawie umów z przyrzeczeniem odkupu bądź udziela kredytu za zabezpieczeniem.

Transakcja z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (repo) polega na sprzedaży papierów wartościowych za gotówkę z jednoczesnym zobowiązaniem do odkupu tych papierów od kontrahenta w określonym terminie i po uzgodnionej cenie. Transakcje repo wykazuje się w pasywach bilansu jako zabezpieczone depozyty. Papiery wartościowe sprzedane w ramach umów repo pozostają w bilansie EBC.

Transakcja z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu (reverse repo) polega na kupnie papierów wartościowych za gotówkę z jednoczesnym zobowiązaniem do ich odsprzedaży kontrahentowi w określonym terminie i po uzgodnionej cenie. Transakcje reverse repo wykazuje się w aktywach bilansu jako zabezpieczone pożyczki, ale nie uwzględnia się ich w zasobach papierów wartościowych EBC.

Transakcje odwracalne (w tym pożyczki papierów wartościowych) przeprowadzone w ramach programu prowadzonego przez wyspecjalizowany podmiot ujmuje się w bilansie jedynie wówczas, gdy złożono zabezpieczenie w gotówce, która nie została następnie zainwestowana.

Instrumenty pozabilansowe

Przy obliczaniu zysków i strat z tytułu różnic kursowych w pozycji walutowej netto uwzględnia się instrumenty walutowe, tj. walutowe transakcje forward, terminowe części swapów walutowych i inne instrumenty polegające na wymianie jednej waluty na inną w przyszłym terminie.

Aktualizację wyceny instrumentów na stopy procentowe przeprowadza się dla każdego instrumentu oddzielnie. Dzienne zmiany wysokości zmiennego depozytu, który zabezpiecza otwarte kontrakty futures na stopy procentowe, oraz swapy procentowe rozliczane za pośrednictwem kontrahenta centralnego ujmuje się w rachunku zysków i strat. Transakcje forward na papierach wartościowych i swapy procentowe nierozliczane przez kontrahenta centralnego wycenia się według ogólnie przyjętych metod wyceny na podstawie dostępnych cen/kursów i stóp rynkowych oraz współczynników dyskonta za okres od dnia rozliczenia do dnia wyceny.

Zdarzenia po dniu bilansowym

Wartości aktywów i pasywów koryguje się o zdarzenia zaistniałe między dniem bilansowym a dniem, w którym Zarząd zezwala na przekazanie rocznego sprawozdania finansowego EBC do zatwierdzenia przez Radę Prezesów, jeżeli te zdarzenia mają istotny wpływ na stan aktywów lub pasywów na dzień bilansowy.

Ważne zdarzenia po dniu bilansowym, które nie wpływają na stan aktywów i pasywów na dzień bilansowy, ujawnia się w notach do sprawozdania finansowego.

Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu

Salda w ramach ESBC wynikają przede wszystkim z płatności transgranicznych w obrębie Unii Europejskiej (UE) rozliczanych w euro w pieniądzu banku centralnego. Te transakcje są w większości inicjowane przez podmioty prywatne (tj. instytucje kredytowe, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne). Są rozliczane w systemie TARGET2 (transeuropejski zautomatyzowany system błyskawicznego rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) i powodują powstanie sald wzajemnych rozrachunków na rachunkach banków centralnych UE w tym systemie. Te salda są codziennie kompensowane, a następnie przenoszone na EBC, tak aby na koniec każdy krajowy bank centralny miał tylko jedno saldo wzajemnych rozrachunków – wobec EBC. Płatności dokonywane przez EBC i rozliczane w systemie TARGET2 również wpływają na salda wzajemnych rozrachunków. W księgach EBC te salda reprezentują należność lub zobowiązanie netto poszczególnych krajowych banków centralnych wobec reszty Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). Salda w ramach Eurosystemu między krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro a EBC wynikające z TARGET2, podobnie jak inne salda w ramach Eurosystemu nominowane w euro (np. tymczasowy podział zysku EBC między krajowe banki centralne), przedstawia się w bilansie EBC w ujęciu netto, jako jedno saldo, po stronie aktywów w pozycji „Pozostałe należności w ramach Eurosystemu (netto)” albo po stronie pasywów w pozycji „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”. Salda w ramach ESBC między krajowymi bankami centralnymi spoza strefy euro a EBC wynikające z uczestnictwa tych banków w systemie TARGET2^[25] wykazuje się w pozycji „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”.

Salda w ramach Eurosystemu wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie wykazuje się w ujęciu netto, jako jedno saldo, w pozycji aktywów „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie” (zob. niżej „Banknoty w obiegu”).

Salda w ramach Eurosystemu wynikające z przekazania do EBC dewizowych aktywów rezerwowych przez krajowe banki centralne przystępujące do Eurosystemu są nominowane w euro i wykazywane w pozycji „Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych”.

Aktywa trwałe

Aktywa trwałe, w tym wartości niematerialne i prawne, ale z wyłączeniem gruntów i dzieł sztuki, wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację. Grunty i dzieła sztuki wycenia się według kosztu. Główny budynek EBC wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację, z uwzględnieniem utraty wartości. Na potrzeby amortyzacji głównego budynku EBC koszty przypisuje się do właściwych składników aktywów, które podlegają amortyzacji przez przewidywany okres ich użytkowania. Amortyzację nalicza się metodą liniową za przewidywany okres użytkowania składnika aktywów, począwszy od następnego kwartału po przekazaniu go do użytkowania. Do głównych kategorii aktywów stosuje się następujące okresy użytkowania:

Okres amortyzacji kapitalizowanych nakładów remontowych dotyczących obiektów obecnie wynajmowanych przez EBC koryguje się w celu uwzględnienia zdarzeń mających wpływ na przewidywany okres użytkowania danego składnika aktywów.

W odniesieniu do swojego głównego budynku i aktywów z tytułu prawa do użytkowania związanych z budynkami biurowymi EBC przeprowadza co roku test na utratę wartości (zob. niżej „Leasing”). W razie stwierdzenia przesłanki utraty wartości i oceny, że składnik aktywów mógł stracić na wartości, szacuje się kwotę możliwą do odzyskania. Jeżeli wartość odzyskiwalna jest niższa niż wartość księgowa netto, w rachunku zysków i strat ujmuje się odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości.

Aktywa trwałe o koszcie początkowym poniżej 10 000 EUR są odpisywane w koszty w roku nabycia.

Aktywa trwałe, które spełniają kryteria kapitalizacji, ale są jeszcze w trakcie budowy lub opracowania, ujmuje się w pozycji „Środki trwałe w budowie”. Po przekazaniu tych aktywów do użytkowania związane z nimi koszty zostają przeksięgowane do odpowiednich pozycji aktywów trwałych.

Leasing

W przypadku wszystkich umów leasingu dotyczących środków trwałych odnośne aktywa z tytułu prawa do użytkowania oraz zobowiązania z tytułu leasingu ujmuje się w bilansie w dacie rozpoczęcia leasingu i wykazuje w pozycjach – odpowiednio – „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne” i „Pozycje różne” (po stronie pasywów). W przypadku umów leasingu, które spełniają kryteria kapitalizacji, ale dany składnik aktywów jest jeszcze w trakcie budowy lub adaptacji, koszty poniesione przed datą rozpoczęcia leasingu ujmuje się w pozycji „Środki trwałe w budowie”. Wraz z przekazaniem składnika aktywów do użytkowania (z datą rozpoczęcia leasingu) odnośne aktywa z tytułu prawa do użytkowania oraz zobowiązania z tytułu leasingu ujmuje się w odpowiednich pozycjach aktywów trwałych.

Aktywa z tytułu prawa do użytkowania wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację. Dodatkowo dla aktywów z tytułu prawa do użytkowania związanych z budynkami biurowymi uwzględnia się utratę wartości (coroczny test na utratę wartości opisano powyżej w punkcie „Aktywa trwałe”). Amortyzację nalicza się metodą liniową od daty rozpoczęcia leasingu do końca użytkowania składnika aktywów albo do końca okresu leasingu, zależnie od tego, co przypada wcześniej.

Zobowiązanie z tytułu leasingu jest początkowo wyceniane w wysokości wartości bieżącej przyszłych opłat leasingowych (obejmujących jedynie elementy leasingowe), zdyskontowanej z zastosowaniem krańcowej stopy procentowej EBC. Potem wycenia się to zobowiązanie według zamortyzowanego kosztu metodą efektywnej stopy procentowej. Koszty odsetkowe od zobowiązania z tytułu leasingu ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „Pozostałe koszty z tytułu odsetek”. Jeśli wskutek zmiany w indeksie lub ponownej oceny istniejącej umowy zmienią się przyszłe opłaty leasingowe, dokonuje się ponownej wyceny tego zobowiązania. Po dokonaniu tej wyceny odpowiednio koryguje się wartość bilansową aktywów z tytułu prawa do użytkowania.

Leasingi krótkoterminowe – do 12 miesięcy włącznie – oraz leasingi obejmujące aktywa o niskiej wartości – poniżej 10 000 euro (taki sam próg jak przy ujmowaniu aktywów trwałych) – ujmuje się jako koszt w rachunku zysków i strat.

Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy

EBC prowadzi dla swoich pracowników, członków Zarządu i zatrudnianych przez siebie członków Rady ds. Nadzoru programy określonych świadczeń.

Program emerytalny dla pracowników jest finansowany z aktywów ulokowanych w długoterminowym funduszu świadczeń pracowniczych. Obowiązkowe składki odprowadzane przez EBC i pracowników są uwzględniane w filarze o określonych świadczeniach. W celu uzyskania dodatkowych świadczeń pracownicy mogą odprowadzać dobrowolnie dodatkowe składki w ramach filaru o określonej składce^[26]. Wysokość dodatkowych świadczeń zależy od kwoty dobrowolnych składek oraz uzyskanego z nich zwrotu.

W odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych na rzecz członków Zarządu i zatrudnianych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru stosuje się rozwiązanie bez odrębnego funduszu. W przypadku pracowników rozwiązanie bez odrębnego funduszu stosuje się do świadczeń po okresie zatrudnienia innych niż emerytalne i pozostałych świadczeń długoterminowych oraz świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Zobowiązanie netto z tytułu określonych świadczeń
Zobowiązanie z tytułu programu określonych świadczeń, w tym pozostałych świadczeń długoterminowych oraz świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy, wykazane w bilansie w pozycji „Pozycje różne” (po stronie pasywów), to wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń na dzień bilansowy pomniejszona o wartość godziwą aktywów programu, z których jest finansowane to zobowiązanie.

Wysokość zobowiązania z tytułu określonych świadczeń jest obliczana co roku przez niezależnego aktuariusza metodą prognozowanych uprawnień jednostkowych. Jego wartość bieżącą oblicza się przez zdyskontowanie szacowanych przyszłych przepływów pieniężnych stopą określoną na podstawie rynkowej rentowności – na dzień bilansowy – obligacji korporacyjnych w euro o wysokiej jakości, których termin wykupu jest zbliżony do terminu realizacji odnośnego zobowiązania.

Zyski i straty aktuarialne mogą powstać w wyniku korekt założeń aktuarialnych ex post – gdy faktyczne wyniki różnią się od zakładanych – lub wskutek zmian tych założeń.

Koszty netto z tytułu określonych świadczeń
Koszty netto z tytułu określonych świadczeń dzieli się na składniki wykazywane w rachunku zysków i strat oraz ponowną wycenę świadczeń po okresie zatrudnienia ujmowaną w bilansie w pozycji „Różnice z wyceny”.

Kwota netto obciążająca rachunek zysków i strat obejmuje:

1. koszty bieżącego zatrudnienia dotyczące określonych świadczeń naliczonych za dany rok;
2. koszty przeszłego zatrudnienia dotyczące określonych świadczeń wynikające ze zmiany programu;
3. odsetki netto, według stopy dyskontowej, od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń;
4. ponowną wycenę dotyczącą pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy o charakterze długoterminowym, ujętą w całości.

Kwota netto ujęta w pozycji „Różnice z wyceny” obejmuje następujące pozycje:

1. zyski i straty aktuarialne dotyczące zobowiązania z tytułu określonych świadczeń;
2. faktyczny zwrot z aktywów programu, z wyłączeniem kwot uwzględnionych w odsetkach netto od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń;
3. wszelkie zmiany wysokości pułapu aktywów, z wyłączeniem kwot uwzględnionych jako odsetki netto od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń.

Kwoty te są co roku wyceniane przez niezależnego aktuariusza, tak aby zobowiązanie zostało ujęte w sprawozdaniu finansowym we właściwej wysokości.

Banknoty w obiegu

Emisję banknotów euro prowadzi Eurosystem, czyli EBC i krajowe banki centralne ze strefy euro^[27]. Łączna wartość banknotów euro w obiegu jest dzielona między banki centralne z Eurosystemu w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca zgodnie z kluczem przydziału banknotów^[28].

Udział EBC wynosi 8% łącznej wartości banknotów euro w obiegu i jest wykazywany w bilansie w pozycji pasywów „Banknoty w obiegu”. Jest zabezpieczony na należnościach od krajowych banków centralnych. Należności te są oprocentowane^[29], a wykazuje się je w pozycji „Należności w ramach Eurosystemu” jako „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie” (zob. wyżej „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu”). Przychody z tytułu odsetek od tych należności wykazuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie”.

Tymczasowy podział zysku

Kwota równa sumie dochodu EBC z tytułu banknotów euro w obiegu i dochodu z tytułu papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej zakupionych w ramach (a) programu dotyczącego rynków papierów wartościowych, (b) trzeciego programu skupu obligacji zabezpieczonych, (c) programu skupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, (d) programu skupu aktywów sektora publicznego oraz (e) nadzwyczajnego programu skupu aktywów w czasie pandemii jest rozdzielana w styczniu następnego roku w ramach tymczasowego podziału zysku, o ile Rada Prezesów nie zdecyduje inaczej^[30]. Podziałowi podlega cała kwota, chyba że przewyższa ona zysk netto EBC za dany rok, i z zastrzeżeniem ewentualnych decyzji Rady Prezesów o zasileniu rezerwy na ryzyka finansowe. Rada Prezesów może też zdecydować o pomniejszeniu kwoty dochodu z tytułu banknotów euro w obiegu, która jest przeznaczona do podziału w styczniu, o wysokość kosztów poniesionych przez EBC w związku z emisją i obsługą banknotów euro.

Zmiany klasyfikacji

Zgodnie z art. 21 Statutu ESBC Europejski Bank Centralny może działać jako agent skarbowy na rzecz instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, rządów centralnych, władz regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw publicznych państw członkowskich. W tym kontekście EBC przyjmuje depozyty od Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej (EFSF) i Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS). W rocznym raporcie finansowym za 2019 zostały one przedstawione w pozycji „Pozostałe zobowiązania”. Z dniem 1 lipca 2020 Eurostat zmienił klasyfikację statystyczną tych instytucji z „pozostałych instytucji pośrednictwa finansowego” na „sektor instytucji rządowych i samorządowych”^[31]. W efekcie od tej daty odnośne kwoty są przedstawiane w pozycji „Sektor instytucji rządowych i samorządowych”.

Porównywalne kwoty za rok 2019 skorygowano następująco:

Zmiany zasad rachunkowości

W 2020 nie było zmian w zasadach rachunkowości stosowanych przez EBC.

Inne zagadnienia

Rada UE, zgodnie z art. 27 Statutu ESBC i na podstawie rekomendacji Rady Prezesów EBC, zatwierdziła wybór firmy Baker Tilly GmbH & Co. KG Wirtschaftsprüfungsgesellschaft z siedzibą w Düsseldorfie (Republika Federalna Niemiec) na niezależnego biegłego rewidenta EBC na okres pięciu lat, do końca roku obrotowego 2022. Ten pięcioletni okres może zostać przedłużony o maksymalnie dwa lata obrotowe.

2.4 Noty objaśniające do bilansu

Nota 1 – Złoto i należności w złocie

Na 31 grudnia 2020 EBC posiadał 16 229 522 uncje^[32] złota odpowiadającego międzynarodowym standardom czystości, o wartości rynkowej 25 056 mln EUR (2019: 21 976 mln EUR). W 2020 nie przeprowadzono żadnych transakcji na złocie, więc jego zasób nie zmienił się w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2019. Wzrost równowartości zasobu złota w euro wynikał ze wzrostu ceny rynkowej tego kruszcu wyrażonej w euro (zob. „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 15 „Różnice z wyceny”).

Nota 2 – Należności od rezydentów i nierezydentów strefy euro w walutach obcych

Nota 2.1 – Należności od MFW

Pozycja obejmuje specjalne prawa ciągnienia (SDR) w posiadaniu EBC, których wartość na 31 grudnia 2020 wynosiła 680 mln EUR (2019: 710 mln EUR). Wynika z porozumienia z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW) w sprawie sprzedaży i kupna SDR, na mocy którego MFW jest upoważniony do organizowania w imieniu EBC sprzedaży i kupna SDR za euro, pod warunkiem nieprzekroczenia określonego stanu minimalnego i maksymalnego. Na potrzeby rachunkowości SDR są traktowane jak waluta obca (zob. „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Spadek wartości zasobów SDR w posiadaniu EBC wyrażonej w euro wynikał z deprecjacji SDR wobec euro w 2020.

Nota 2.2 – Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty zagraniczne i inne aktywa zagraniczne oraz należności od rezydentów strefy euro w walutach obcych

Te dwie pozycje obejmują środki na rachunkach w bankach i kredyty w walutach obcych oraz inwestycje w papiery wartościowe w dolarach amerykańskich, jenach i renminbi.

Łączna wartość tych pozycji w 2020 zmalała, głównie na skutek deprecjacji dolara względem euro.

Na 31 grudnia 2020 zasoby netto walut obcych^[33] w posiadaniu EBC kształtowały się następująco:

W 2020 nie dokonano żadnych interwencji walutowych.

Nota 3 – Należności od nierezydentów strefy euro w euro

Nota 3.1 – Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty

Na 31 grudnia 2020 ta pozycja obejmowała należność w kwocie 1830 mln EUR odnoszącą się do umów w sprawie linii płynnościowych między Eurosystemem a bankami centralnymi spoza strefy euro. Na mocy takich umów Eurosystem dostarcza tym bankom płynność w euro pod zastaw kwalifikowanych aktywów^[34], żeby zaspokoić zapotrzebowanie na tę płynność na obszarze ich jurysdykcji w razie zaburzenia funkcjonowania rynku, a tym samym zminimalizować ryzyko rozprzestrzeniana się niekorzystnych zjawisk na rynki finansowe i gospodarki strefy euro.

Nota 4 – Pozostałe należności od instytucji kredytowych ze strefy euro w euro

Na 31 grudnia 2020 pozycja obejmowała salda rachunków bieżących rezydentów strefy euro w kwocie 81 mln EUR (2019: 109 mln EUR).

Nota 5 – Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro

Nota 5.1 – Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej

Na 31 grudnia 2020 pozycja obejmowała papiery wartościowe nabyte przez EBC w ramach trzech programów skupu obligacji zabezpieczonych (CBPP), programu dotyczącego rynków papierów wartościowych (SMP), programu skupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami (ABSPP), programu skupu aktywów sektora publicznego (PSPP) i nadzwyczajnego programu skupu aktywów w czasie pandemii (PEPP).

W 2020 Eurosystem kontynuował zakupy netto w ramach programu skupu aktywów (APP)^[35] na kwotę średnio 20 mld EUR miesięcznie. W marcu 2020 Rada Prezesów przeznaczyła dodatkową pulę 120 mld EUR na zakupy netto aktywów do końca roku. Rada Prezesów oczekuje, że zakupy netto będą prowadzone tak długo, jak długo będzie to konieczne do wzmocnienia łagodzącego oddziaływania podstawowych stóp procentowych EBC, i zakończą się krótko przed tym, jak Rada zacznie podnosić te stopy. Rada Prezesów zamierza także kontynuować reinwestowanie spłat kapitału jeszcze przez dłuższy czas po tym, jak zacznie podnosić podstawowe stopy procentowe EBC, a w każdym razie tak długo, jak długo będzie to konieczne do utrzymania korzystnych warunków płynnościowych i zdecydowanie łagodnej polityki pieniężnej.

Ponadto w marcu 2020 Eurosystem uruchomił tymczasowy „nadzwyczajny programu zakupów w czasie pandemii” (PEPP)^[36], na który przeznaczył początkowo 750 mld EUR, żeby złagodzić ogólne nastawienie polityki pieniężnej i przeciwdziałać poważnym zagrożeniom, jakie pandemia koronawirusa (COVID‑19) stworzyła dla mechanizmu transmisji polityki pieniężnej i dla perspektyw gospodarczych strefy euro. Skup objął wszystkie kategorie aktywów zaklasyfikowane do programu APP^[37] i pierwotnie miał trwać do końca 2020. W czerwcu 2020 Rada Prezesów zwiększyła pulę środków przeznaczoną na program PEPP o 600 mld EUR, a w grudniu 2020 o kolejnych 500 mld EUR, więc w sumie ta pula wzrosła do 1850 mld EUR. Wydłużono także horyzont czasowy zakupów netto aktywów co najmniej do końca marca 2022, a w każdym razie do momentu, aż Rada Prezesów uzna, że kryzysowa faza pandemii koronawirusa dobiegła końca. Rada Prezesów zamierza także reinwestować spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu PEPP co najmniej do końca 2023. Wygaszanie w przyszłości portfela PEPP będzie się odbywać w sposób kontrolowany, żeby nie zaburzać odpowiedniego nastawienia polityki pieniężnej.

Papiery wartościowe zakupione w ramach tych programów wycenia się według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości (zob. „Papiery wartościowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Poniżej przedstawiono zamortyzowany koszt papierów wartościowych utrzymywanych przez EBC oraz ich wartość rynkową^[38] (która nie jest wykazywana w bilansie ani w rachunku zysków i strat, a została przedstawiona jedynie dla porównania):

Obniżenie się wartości portfeli utrzymywanych w ramach pierwszego i drugiego programu CBPP oraz programu SMP określonej metodą zamortyzowanego kosztu wynikało z wykupu papierów.

Rada Prezesów regularnie ocenia ryzyko finansowe związane z papierami wartościowymi utrzymywanymi w ramach tych programów.

Co roku, na podstawie danych na koniec roku, przeprowadza się testy na utratę wartości, które zatwierdza Rada Prezesów. W tych testach przesłanki utraty wartości ocenia się dla każdego programu osobno. W razie stwierdzenia takich przesłanek przeprowadza się dalszą analizę, żeby upewnić się, czy zdarzenie powodujące utratę wartości nie wpłynęło na przepływy pieniężne związane z papierami bazowymi. Wyniki tegorocznych testów nie wskazały na potrzebę ujęcia strat z tytułu papierów wartościowych utrzymywanych w 2020 w portfelach prowadzonych na potrzeby polityki pieniężnej.

Nota 6 – Należności w ramach Eurosystemu

Nota 6.1 – Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie

Na pozycję składają się należności EBC od krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu przydziału banknotów euro w ramach Eurosystemu (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Na 31 grudnia 2020 jej saldo wynosiło 114 761 mln EUR (2019: 103 420 mln EUR). Odsetki od tych należności nalicza się codziennie według ostatniej dostępnej krańcowej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących^[39] (zob. nota 23.2 „Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie”).

Nota 7 – Pozostałe aktywa

Nota 7.1 – Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne

Na 31 grudnia 2020 pozycja obejmowała następujące kategorie aktywów:

W odniesieniu do głównego budynku EBC i budynków objętych prawem do użytkowania przeprowadzono na koniec roku test na utratę wartości, który nie wykazał potrzeby dokonania odpisu aktualizującego z tego tytułu.

Nota 7.2 – Inne aktywa finansowe

Pozycja obejmuje przede wszystkim portfel funduszy własnych EBC, który składa się w większości z zainwestowanych zasobów finansowych EBC, mianowicie opłaconego kapitału i kwot z ogólnego funduszu rezerwowego i rezerwy celowej na ryzyka finansowe. Wykazano w niej także 3211 udziałów w Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS), po koszcie nabycia wynoszącym 42 mln EUR, oraz inne rachunki bieżące nominowane w euro.

Na pozycję składają się:

Wzrost netto tej pozycji w 2020 wynikał głównie (a) z reinwestowania przychodów odsetkowych uzyskanych na portfelu funduszy własnych EBC oraz (b) ze wzrostu wartości rynkowej papierów wartościowych utrzymywanych w tym portfelu.

Nota 7.3 – Różnice z wyceny instrumentów pozabilansowych

Na pozycję składają się zmiany w wycenie walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2020 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te zmiany wyniosły 388 mln EUR (2019: 619 mln EUR) i wynikły z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro według kursów obowiązujących na dzień bilansowy a ich wartością w przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na ten dzień (zob. „Instrumenty pozabilansowe” i „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 7.4 – Rozliczenia międzyokresowe

Saldo pozycji na 31 grudnia 2020 wynosiło 3390 mln EUR (2019: 2572 mln EUR). Obejmowała ona głównie naliczone odsetki kuponowe od papierów wartościowych, w tym należne odsetki wypłacone przy nabyciu, w kwocie 2757 mln EUR (2019: 2431 mln EUR) (zob. nota 2.2 „Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty zagraniczne i inne aktywa zagraniczne oraz należności od rezydentów strefy euro w walutach obcych”, nota 5 „Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro” i nota 7.2 „Inne aktywa finansowe”).

Wykazano tu także kwotę 514 mln EUR odpowiadającą opłatom nadzorczym należnym za okres objęty opłatą 2020. Ta kwota zostanie pobrana w drugim kwartale 2021. Od 2020 opłaty nadzorcze są naliczane ex post na podstawie rzeczywistych kosztów^[40]. Jednak w 2020 kwota opłat została – już po raz ostatni – skorygowana o nadpłatę przeniesioną z poprzedniego okresu objętego opłatą (zob. nota 26 „Wynik z tytułu opłat i prowizji”).

Wykazano tu także: (a) rozliczenia międzyokresowe przychodów z tytułu wspólnych przedsięwzięć Eurosystemu (zob. nota 28 „Pozostałe przychody”), (b) różne przedpłaty oraz (c) naliczone odsetki z tytułu innych aktywów i zobowiązań finansowych.

Nota 7.5 – Pozycje różne

Na 31 grudnia 2020 saldo pozycji wynosiło 1970 mln EUR (2019: 2221 mln EUR), na co składała się przede wszystkim naliczona kwota 1260 mln EUR z tytułu tymczasowego podziału zysku EBC (2019: 1431 mln EUR) (zob. „Tymczasowy podział zysku” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 12.2 „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”).

Pozycja obejmowała także salda w kwocie 692 mln EUR (2019: 757 mln EUR) dotyczące walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2020, wynikające z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na dzień bilansowy a ich wartością w euro przy początkowym ujęciu (zob. „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 8 – Banknoty w obiegu

Pozycja obejmuje 8‑procentowy udział EBC w łącznej wartości banknotów euro w obiegu (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”); jej stan na 31 grudnia 2020 wynosił 114 761 mln EUR (2019: 103 420 mln EUR).

Nota 9 – Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro

Przy udzielaniu pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP banki centralne z Eurosystemu mogą przyjmować jako zabezpieczenie środki pieniężne, bez konieczności ich reinwestowania. W przypadku EBC takie operacje prowadzi wyspecjalizowany podmiot. To samo dotyczy papierów wartościowych z programu PEPP dla sektora publicznego.

Na 31 grudnia 2020 saldo nierozliczonych pożyczek papierów wartościowych udzielonych za zabezpieczeniem gotówkowym instytucjom kredytowym ze strefy euro wynosiło 2559 mln EUR (2019: 1325 mln EUR). Środki pieniężne otrzymane jako zabezpieczenie zostały przeniesione na rachunki w systemie TARGET2. Ponieważ na koniec roku te środki nie były zainwestowane, transakcje ujęto w bilansie (zob. „Transakcje odwracalne” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”)^[41].

Nota 10 – Zobowiązania wobec innych rezydentów strefy euro w euro

Nota 10.1 – Sektor instytucji rządowych i samorządowych

Na 31 grudnia 2020 saldo tej pozycji wynosiło 10 012 mln EUR (2019: 18 198 mln EUR). Obejmuje ona depozyty Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS) i Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej (EFSF) (zob. „Zmiany klasyfikacji” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 10.2 – Pozostałe zobowiązania

Na 31 grudnia 2020 saldo tej pozycji wynosiło 3688 mln EUR (2019: 2268 mln EUR). Obejmuje ona depozyty lub wpłaty środków przyjęte przez EBC, dokonane przez uczestników systemów EURO1 i RT1^[42] lub w ich imieniu, wykorzystywane jako fundusz gwarancyjny w odniesieniu do systemu EURO1 lub do ułatwienia rozliczeń w systemie RT1.

Nota 11 – Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro

Na 31 grudnia 2020 saldo tej pozycji wynosiło 11 567 mln EUR (2019: 7245 mln EUR). Jej największym składnikiem była kwota 4685 mln EUR (2019: 3271 mln EUR) obejmująca dwustronne salda krajowych banków centralnych spoza strefy euro wobec EBC w systemie TARGET2 (zob. „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Wzrost tych sald w 2020 odpowiada przepływowi netto płatności między posiadaczami rachunków w krajach strefy euro a posiadaczami rachunków w krajach spoza strefy (te płatności są rozliczane poprzez TARGET2).

Pozycja obejmuje także kwotę 3457 mln EUR (2019: 3350 mln EUR) z tytułu umowy o wzajemnej wymianie walut z Bankiem Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku. W ramach tej umowy System Rezerwy Federalnej dostarcza EBC dolary amerykańskie, poprzez transakcje swap, w celu zapewnienia kontrahentom Eurosystemu krótkoterminowego finansowania w tej walucie. Jednocześnie EBC zawiera przeciwstawne transakcje swap (back-to-back) z krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro, które wykorzystują uzyskane w ten sposób środki do prowadzenia operacji zasilających w płynność w dolarach amerykańskich, w formie transakcji odwracalnych, z kontrahentami Eurosystemu. Wskutek zawarcia przeciwstawnych transakcji swap powstają salda rozrachunków w ramach Eurosystemu między EBC a krajowymi bankami centralnymi. Transakcje swap zawierane z Systemem Rezerwy Federalnej i krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro powodują ponadto powstanie należności i zobowiązań terminowych, które są wykazywane na kontach pozabilansowych (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”).

Pozostałą część pozycji stanowiła kwota 3425 mln EUR (2019: 625 mln EUR) z tytułu nierozliczonych pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego udzielonych nierezydentom strefy euro; zabezpieczeniem tych pożyczek były środki pieniężne, które zostały przeniesione na konta w systemie TARGET2 (zob. nota 9 „Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro”).

Nota 12 – Zobowiązania w ramach Eurosystemu

Nota 12.1 – Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych

Pozycja obejmuje zobowiązania wobec krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych do EBC z chwilą przystąpienia do Eurosystemu. Zgodnie z art. 30 ust. 2 Statutu ESBC wysokość wnoszonych aktywów ustala się proporcjonalnie do wielkości udziałów krajowych banków centralnych w subskrybowanym kapitale EBC. W związku z tym, że (a) po wystąpieniu Bank of England z ESBC udział krajowych banków centralnych ze strefy euro (które przekazały do EBC dewizowe aktywa rezerwowe) w tym kapitale się zwiększył i (b) Rada Prezesów podjęła decyzję o zmniejszeniu procentowej wysokości wkładów przypadających na te banki, tak aby łączna kwota przekazanych już dewizowych aktywów rezerwowych pozostała na niezmienionym poziomie, dokonano minimalnej korekty wysokości zobowiązania stanowiącego równowartość tych aktywów. W rezultacie z dniem 1 lutego 2020 zmniejszyło się ono o 0,2 mln EUR; tę kwotę zwrócono krajowym bankom centralnym ze strefy euro.

Odsetki od tych zobowiązań oblicza się codziennie według ostatniej dostępnej krańcowej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących, skorygowanej tak, żeby uwzględnić zerową rentowność złota wchodzącego w skład rezerw (zob. nota 23.3 „Odsetki od wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych”).

Nota 12.2 – Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)

W 2020 pozycja obejmowała przede wszystkim salda krajowych banków centralnych ze strefy euro wobec EBC w systemie TARGET2 oraz zobowiązanie wobec krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu tymczasowego podziału zysku EBC (zob. „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu” oraz „Tymczasowy podział zysku” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Wzrost zobowiązania netto z tytułu rozrachunków w TARGET2 wynikał przede wszystkim z rozliczanych przez konta w tym systemie zakupów netto papierów wartościowych w ramach programów PEPP i APP (zob. nota 5 „Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro”). Do wzrostu tego zobowiązania w 2020 przyczyniły się także: spadek depozytów przyjętych przez EBC w funkcji agenta fiskalnego (zob. nota 10.1 „Sektor instytucji rządowych i samorządowych”) oraz wypłata z tytułu podziału zysku EBC za rok 2019. Ten wzrost został częściowo skompensowany przez: przychody z tytułu odsetek od papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej oraz wzrost kwoty gotówki otrzymanej jako zabezpieczenie pożyczek papierów wartościowych nabytych w ramach programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego (zob. nota 9 „Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych strefy euro w euro” i nota 11 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”).

Odsetki od pozycji w systemie TARGET2, z wyjątkiem sald wynikających z przeciwstawnych swapów związanych z operacjami zasilającymi w płynność w dolarach amerykańskich, oblicza się codziennie według ostatniej dostępnej krańcowej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących.

Nota 13 – Pozostałe pasywa

Nota 13.1 – Różnice z wyceny instrumentów pozabilansowych

Na pozycję składają się zmiany w wycenie walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2020 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te zmiany wyniosły 636 mln EUR (2019: 709 mln EUR) i wynikły z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro według kursów obowiązujących na dzień bilansowy a ich wartością w przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na ten dzień (zob. „Instrumenty pozabilansowe” i „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 13.2 – Rozliczenia międzyokresowe

Na 31 grudnia 2020 pozycja obejmowała:

Nota 13.3 – Pozycje różne

Na 31 grudnia 2020 wartość pozycji wynosiła 2419 mln EUR (2019: 2188 mln EUR). Złożyły się na nią salda walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2020 w kwocie 507 mln EUR (2019: 662 mln EUR) (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te salda wynikły z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na dzień bilansowy a ich wartością w euro przy początkowym ujęciu (zob. „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Pozycja obejmuje także zobowiązanie z tytułu leasingu w kwocie 199 mln EUR (2019: 232 mln EUR) (zob. „Leasing” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Ponadto pozycja obejmuje zobowiązanie netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych dla pracowników^[43], członków Zarządu i zatrudnionych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru. Uwzględnia również świadczenia przysługujące pracownikom EBC z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy

Bilans
Po stronie pasywów w „Pozycjach różnych” wykazano następujące kwoty z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia, pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń dla pracowników z tytułu rozwiązania stosunku pracy:

W 2020 wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń wobec pracowników wyniosła 3034 mln EUR (2019: 2497 mln EUR) i objęła świadczenia bez odrębnego funduszu w wysokości 364 mln EUR (2019: 323 mln EUR) z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia innych niż emerytury, pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń dla pracowników z tytułu rozwiązania stosunku pracy. Wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń wobec członków Zarządu i Rady ds. Nadzoru, która wyniosła 44 mln EUR (2019: 39 mln EUR), dotyczy wyłącznie rozwiązań bez odrębnego funduszu zapewniających świadczenia po okresie zatrudnienia i pozostałe świadczenia długoterminowe.

Aktualizacja wyceny zobowiązania netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia jest wykazana w bilansie w pozycji pasywów „Różnice z wyceny”. W 2020 ujęto w tej pozycji straty z tytułu ponownej wyceny w kwocie 1067 mln EUR (2019: 749 mln EUR) (zob. nota 15 „Różnice z wyceny”).

Zmiany wysokości zobowiązania z tytułu określonych świadczeń, aktywów programu i wyników ponownej wyceny
Zmiany wartości bieżącej zobowiązania z tytułu określonych świadczeń były następujące:

Łączne straty z tytułu ponownej wyceny zobowiązania z tytułu określonych świadczeń w 2020, w wysokości 363 mln EUR, były spowodowane głównie podwyższeniem stopy przyszłego wzrostu emerytur z 1,0% w 2019 do 1,7% w 2020. Ponadto znów obniżyła się stopa dyskontowa stosowana do wyceny: z 1,2% w 2019 do 1,1% w 2020.

W 2020 zmiany wartości godziwej aktywów programu w filarze o określonych świadczeniach w odniesieniu do pracowników były następujące:

Zysk z tytułu ponownej wyceny aktywów programu w 2020 wynikał stąd, że faktyczny zwrot z jednostek funduszu był wyższy niż zakładane przychody odsetkowe z aktywów programu, które opierają się na założonej stopie dyskontowej.

W 2020 wystąpiły następujące zmiany w kwotach z tytułu ponownej wyceny:

Rachunek zysków i strat
W 2020 w rachunku zysku i strat wykazano następujące kwoty:

W 2020 koszty bieżącego zatrudnienia wzrosły do 142 mln EUR (2019: 92 mln EUR), głównie z powodu obniżenia stopy dyskontowej z 2,3% w 2018 do 1,2% w 2019^[44].

Główne założenia
Na potrzeby sporządzenia wspomnianej wyceny niezależny aktuariusz przyjął zatwierdzone przez Zarząd założenia dotyczące rachunkowości i ujawniania informacji. Zobowiązanie z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych obliczono na podstawie następujących głównych założeń:

Nota 14 – Rezerwy celowe

Pozycja obejmuje głównie rezerwę na ryzyka finansowe, która służy do pokrycia, w zakresie wyznaczonym przez Radę Prezesów, przyszłych zrealizowanych i niezrealizowanych strat. Poziom rezerwy i zasadność jej dalszego utrzymywania podlega corocznej weryfikacji na podstawie dokonywanej przez EBC oceny stopnia narażenia na te ryzyka, z uwzględnieniem różnych czynników. Wysokość rezerwy łącznie z kwotą ogólnego funduszu rezerwowego nie może przekroczyć wartości kapitału EBC opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro.

Biorąc pod uwagę wyniki oceny ekspozycji EBC na ryzyka finansowe i dopuszczalny pułap jego rezerwy na te ryzyka, Rada Prezesów postanowiła 31 grudnia 2020 zasilić tę rezerwę kwotą 48 mln EUR. Wskutek tego transferu zysk netto EBC za 2020 zmniejszył się do 1643 mln EUR, a rezerwa na ryzyka finansowe zwiększyła się do 7584 mln EUR, co odpowiada wysokości kapitału EBC opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro w tej dacie.

Pozycja obejmuje także rezerwę na koszty administracyjne w kwocie 57 mln EUR (2019: 50 mln EUR).

Nota 15 – Różnice z wyceny

Pozycja obejmuje przede wszystkim salda aktualizacji wyceny wynikające z niezrealizowanych zysków na aktywach, zobowiązaniach i instrumentach pozabilansowych (zob. „Ustalanie wyniku finansowego”, „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych”, „Papiery wartościowe” oraz „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Obejmuje także aktualizację wyceny zobowiązania netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia (zob. „Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 13.3 „Pozycje różne”).

Spadek salda różnic z wyceny wynika głównie z deprecjacji dolara amerykańskiego i jena względem euro w 2020. Ten spadek został częściowo skompensowany przez powiększenie się różnic z wyceny złota wynikające z wzrostu ceny rynkowej tego kruszcu w 2020.

Do wyceny na koniec roku przyjęto następujące kursy wymiany:

Nota 16 – Kapitał i rezerwy kapitałowe

Nota 16.1 – Kapitał

Zmiana klucza kapitałowego EBC
Zgodnie z art. 29 Statutu ESBC udziały procentowe krajowych banków centralnych w kluczu subskrypcji kapitału EBC są wyznaczane według udziału poszczególnych państw członkowskich w łącznej liczbie ludności i produkcie krajowym brutto UE, w równej proporcji^[45]. EBC aktualizuje wysokość udziałów kapitałowych standardowo co pięć lat oraz dodatkowo po każdej zmianie liczby banków centralnych wnoszących wkład do jego kapitału (czyli banków centralnych państw członkowskich UE). Wskutek wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej z dniem 31 stycznia 2020 i związanego z tym wystąpienia Bank of England z ESBC wagi procentowe w kluczu subskrypcji kapitału EBC przypisane pozostałym krajowym bankom centralnym zostały z dniem 1 lutego 2020 zmienione następująco:

Kapitał EBC
Subskrybowany kapitał EBC wynosi 10 825 mln EUR. Jego wysokość nie zmieniła się po wystąpieniu Bank of England z ESBC. Udział Bank of England w tym kapitale, wynoszący 14,3%, został rozdzielony między krajowe banki centralne ze strefy i spoza strefy euro.

Także opłacony kapitał EBC pozostał w 2020 bez zmian na poziomie 7659 mln EUR, ponieważ wycofany przez Bank of England opłacony udział kapitałowy w kwocie 58 mln EUR objęły pozostałe krajowe banki centralne ze strefy euro. Przez następne dwa lata te banki opłacą, w dwóch rocznych ratach, pełną kwotę podwyższenia swoich udziałów w subskrybowanym kapitale EBC wynikającego z wystąpienia Bank of England z ESBC. W rezultacie opłacony kapitał EBC wzrośnie z 7659 mln EUR w 2020 do 8270 mln EUR w 2021 i 8880 mln EUR w 2022.

2.5 Instrumenty pozabilansowe

Nota 17 – Programy pożyczek papierów wartościowych

W ramach zarządzania swoimi funduszami własnymi Europejski Bank Centralny wprowadził program pożyczek papierów wartościowych, w ramach którego wyspecjalizowany podmiot udziela takich pożyczek w imieniu EBC.

Ponadto, zgodnie z decyzjami Rady Prezesów, EBC udostępnił do pożyczania swoje zasoby papierów wartościowych nabytych w ramach trzech programów CBPP, programu PSPP i programu PEPP oraz te z papierów nabytych w ramach programu SMP, które spełniają kryteria kwalifikacji stosowane w programie PSPP^[46].

Pożyczki papierów wartościowych są wykazywane na kontach pozabilansowych, chyba że jako ich zabezpieczenie złożono środki pieniężne, które na koniec roku pozostają niezainwestowane^[47]. Na 31 grudnia 2020 saldo nierozliczonych pożyczek wynosiło 17 214 mln EUR (2019: 10 076 mln EUR), z czego 12 615 mln EUR (2019: 5502 mln EUR) przypadało na pożyczki papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej.

Nota 18 – Kontrakty futures na stopy procentowe

Saldo transakcji walutowych otwartych na 31 grudnia 2020, według kursów rynkowych na koniec roku, było następujące:

Transakcje były zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC.

Nota 19 – Swapy procentowe

Na 31 grudnia 2020 nie było otwartych swapów procentowych, podczas gdy na koniec 2019 wartość teoretyczna otwartych transakcji, według stawek rynkowych na koniec roku, wynosiła 703 mln EUR. Takie transakcje są zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC.

Nota 20 – Walutowe transakcje swap i forward

Zarządzanie rezerwami dewizowymi
W 2020 walutowe transakcje swap i forward były zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC. Należności i zobowiązania z tytułu transakcji otwartych na 31 grudnia 2020, wykazane według kursów rynkowych na koniec roku, były następujące:

Linie swapowe do dostarczania płynności
EBC otworzył dwustronne linie swapowe z bankami centralnymi Kanady (Bank of Canada), Wielkiej Brytanii (Bank of England), Japonii (Bank of Japan), Stanów Zjednoczonych (Federal Reserve Bank of New York), Szwajcarii (Swiss National Bank) i Chińskiej Republiki Ludowej (Ludowy Bank Chin). Te umowy umożliwiają (a) dostarczanie płynności w walutach powyższych banków bankom centralnym ze strefy euro lub (b) dostarczanie płynności w euro instytucjom finansowym na obszarze jurysdykcji powyższych banków. Ponadto na mocy umów swapowych z bankami centralnymi Bułgarii (Българска народна банка), Chorwacji (Hrvatska narodna banka), Danii (Danmarks Nationalbank) i Szwecji (Sveriges riksbank) możliwe jest dostarczanie płynności w euro instytucjom finansowym na obszarze jurysdykcji tych banków. Celem powyższych umów jest zaspokojenie potencjalnych potrzeb płynnościowych, żeby przeciwdziałać zaburzeniom w funkcjonowaniu rynków.

Należności i zobowiązania nominowane w USD z terminem zapadalności w 2021 powstały w związku z zasilaniem kontrahentów Eurosystemu w płynność w tej walucie (zob. nota 11 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”).

Nota 21 – Zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek

W 2020 EBC nadal odpowiadał za zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez Unię Europejską w ramach mechanizmu średnioterminowej pomocy finansowej i europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej, za umowę pożyczkową z Grecją oraz za zarządzanie płatnościami dotyczącymi dwóch pożyczek z ESFS.

Ponadto w reakcji na pandemię COVID‑19 w 2020 UE udzielała państwom członkowskim pożyczek w ramach nowego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (instrument SURE). EBC i krajowe banki centralne państw członkowskich UE zaciągających te pożyczki wspierały Komisję Europejską w zarządzaniu nimi.

W 2020 EBC obsługiwał płatności związane z wszystkimi tymi operacjami.

Nota 22 – Zobowiązania warunkowe z tytułu toczących się postępowań sądowych

Deponenci, akcjonariusze i posiadacze obligacji cypryjskich instytucji kredytowych złożyli szereg pozwów przeciwko EBC i innym instytucjom UE. Powodowie twierdzą, że ponieśli straty finansowe w wyniku działań związanych z programem pomocy finansowej dla Cypru, które ich zdaniem doprowadziły w 2013 do restrukturyzacji tych instytucji. Dwa z tych pozwów, określone jako pilotażowe (precedensowe), zostały w 2018 oddalone przez Sąd UE, po czym skarżący i Rada wnieśli odwołanie od tych wyroków. Wyrokiem z 16 grudnia 2020 Trybunał Sprawiedliwości UE oddalił odwołania złożone przez skarżących w tych dwóch sprawach w pierwszej instancji i tym samym utrzymał wyroki Sądu UE (z 2018) oddalające pozwy o odszkodowanie przeciw EBC. Oczekuje się, że we wszystkich podobnych sprawach – tymczasem zawieszonych – zapadną takie same wyroki jak w sprawach pilotażowych, czyli EBC także te sprawy wygra. Wcześniej dwanaście podobnych spraw zostało w 2014 uznanych przez Sąd za niedopuszczalne w całości, a po postępowaniach odwoławczych w 2016 Trybunał potwierdził ich niedopuszczalność lub orzekł na korzyść EBC. Udział EBC w działaniach prowadzących do zawarcia programu pomocy finansowej ograniczał się do przedstawienia opinii technicznej, wspólnie z Komisją Europejską, zgodnie z porozumieniem ustanawiającym Europejski Mechanizm Stabilności, oraz wydania niewiążącej opinii na temat cypryjskiego projektu ustawy o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych. Przyjęto zatem – zwłaszcza w świetle wyroków Trybunału Sprawiedliwości w powyższych sprawach pilotażowych – że w wyniku tych postępowań EBC nie poniesie żadnych strat.

2.6 Noty objaśniające do rachunku zysków i strat

Nota 23 – Wynik z tytułu odsetek

Nota 23.1 – Przychody z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych

Pozycja obejmuje przychody z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych EBC pomniejszone o odpowiednie koszty odsetkowe. Struktura pozycji jest następująca:

Ogólny spadek wyniku z tytułu odsetek w 2020 wynikał głównie z niższych przychodów z tytułu odsetek od portfela dolarowego.

Nota 23.2 – Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie

Pozycja obejmuje przychody odsetkowe związane z 8‑procentowym udziałem EBC w łącznej wartości emisji banknotów euro (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 6.1 „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie”). W 2020 te przychody były zerowe, co wynikało stąd, że stopa procentowa podstawowych operacji refinansujących przez cały rok wynosiła 0%.

Nota 23.3 – Odsetki od wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych

W tej pozycji wykazano odsetki wypłacone krajowym bankom centralnym ze strefy euro od ich wierzytelności z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych do EBC (zob. nota 12.1 „Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych”). W 2020 te odsetki były zerowe, co było związane z tym, że stopa procentowa podstawowych operacji refinansujących przez cały rok wynosiła 0%.

Nota 23.4 – Pozostałe przychody z tytułu odsetek oraz pozostałe koszty z tytułu odsetek

Pozostałe przychody i koszty odsetkowe w 2020 kształtowały się następująco:

Nota 24 – Zrealizowane zyski/straty z operacji finansowych

W 2020 zrealizowane zyski netto z operacji finansowych kształtowały się następująco:

Zrealizowane zyski cenowe netto obejmują zrealizowane zyski i straty z tytułu papierów wartościowych, kontraktów futures na stopy procentowe i swapów procentowych. Wzrost salda tej pozycji w 2020 wynikał przede wszystkim z wyższych zrealizowanych zysków cenowych na portfelu dolarowym, spowodowanych niższą niż w 2019 rentownością papierów w dolarach amerykańskich.

Nota 25 – Odpisy aktualizujące wartość aktywów i pozycji finansowych

W 2020 ujęto następujące odpisy aktualizujące wartość aktywów i pozycji finansowych:

Wzrost odpisów w porównaniu z 2019 wynikał z niezrealizowanych strat kursowych na posiadanych zasobach renminbi. W następstwie deprecjacji kursu renminbi wobec euro poniżej średniego kosztu nabycia dokonano pomniejszenia średniego kosztu tych zasobów do wysokości kursu na koniec 2020.

Nota 26 – Wynik z tytułu opłat i prowizji

W 2020 przychody wykazane w tej pozycji objęły głównie opłaty nadzorcze. Koszty wynikły głównie z opłat powierniczych.

Przychody i koszty z tytułu zadań nadzorczych
Żeby pokryć koszty poniesione w związku z wykonywaniem swoich zadań nadzorczych, EBC pobiera od nadzorowanych podmiotów roczne opłaty z tego tytułu. W związku z wprowadzeniem w tym roku zasady fakturowania ex post na mocy zmienionych zasad dotyczących opłat nadzorczych^[48] opłaty opierają się na rzeczywistych rocznych kosztach poniesionych na zadania nadzorcze w danym okresie objętym opłatą, skorygowanych o kwoty zwrócone bankom lub otrzymane od banków za poprzednie okresy i inne korekty, w tym otrzymane odsetki za zwłokę^[49]. W 2020 w kwocie obciążającej banki zostanie po raz ostatni uwzględniona nadwyżka przeniesiona z poprzedniego okresu. Indywidualne obciążenie opłatą nadzorczą następuje w drugim kwartale po końcu roku, za który jest ona naliczana.

Dochód z tytułu rocznych opłat nadzorczych za rok 2020 ustalony na podstawie kosztów faktycznie poniesionych przez EBC w związku z wykonywaniem zadań nadzorczych wyniósł 535 mln EUR. Jednak roczna opłata nadzorcza za 2020, którą zostaną obciążone nadzorowane podmioty, wynosi 514 mln EUR (zob. nota 7.4 „Rozliczenia międzyokresowe”)^[50], ponieważ jej wysokość została skorygowana o: (a) nadwyżkę w kwocie 22 mln EUR przeniesioną z okresu objętego opłatą 2019 oraz (b) kwoty netto zwrócone poszczególnym bankom za poprzednie okresy i inne korekty, w tym otrzymane odsetki za zwłokę, w łącznej wysokości 1 mln EUR.

EBC może również nakładać na nadzorowane podmioty kary administracyjne za nieprzestrzeganie unijnych przepisów bankowych dotyczących wymagań ostrożnościowych (w tym decyzji nadzorczych EBC). Związanych z tym wpływów nie uwzględnia się przy obliczaniu rocznych opłat nadzorczych. Są one natomiast ujmowane jako przychody w rachunku zysków i strat i dzielone między krajowe banki centralne ze strefy euro w ramach podziału zysku EBC. W 2020 nie wystąpił przychód z tytułu kar nałożonych na nadzorowane podmioty.

W związku z tym w 2020 przychód EBC z tytułu zadań nadzorczych przedstawiał się następująco:

Koszty związane z nadzorem bankowym wynikają z pełnienia bezpośredniego nadzoru nad bankami istotnymi i zwierzchniej kontroli nad nadzorem nad bankami mniej istotnymi oraz realizacji zadań międzywydziałowych i obsługi specjalistycznej. Obejmują bezpośrednie koszty dyrekcji generalnych Nadzoru Bankowego EBC oraz odpowiednie koszty jednostek pomocniczych, które są konieczne do wykonywania zadań nadzorczych: zaplecza biurowo-technicznego, zarządzania kadrami, obsługi administracyjnej, budżetu i kontrolingu, księgowości, obsługi prawnej, komunikacji, tłumaczeń, audytu wewnętrznego, statystyki i informatyki.

Łączne rzeczywiste koszty związane z zadaniami nadzorczymi EBC za 2020, refundowane poprzez roczne opłaty nadzorcze, wyniosły 535 mln EUR (2019: 537 mln EUR). Niewielki ogólny spadek wynikał z niższych kosztów z tytułu konsultantów zewnętrznych, głównie w związku z ukończeniem ukierunkowanego przeglądu modeli wewnętrznych (TRIM), oraz z tytułu podróży służbowych, z powodu znacznego ograniczenia prac nadzorczych na miejscu ze względu na pandemię COVID‑19. Obniżenie się tych kosztów zostało w dużym stopniu zrównoważone przez wzrost kosztów osobowych związany ze zwiększeniem się średniej liczby pracowników Nadzoru Bankowego EBC.

Nota 27 – Przychody z tytułu akcji i udziałów

W tej pozycji wykazuje się otrzymane dywidendy od udziałów EBC w BIS (zob. nota 7.2 „Inne aktywa finansowe”). Ponieważ Roczne Walne Zgromadzenie BIS zaakceptowało propozycję jego Rady Zarządzającej, żeby nie dokonywać żadnych wypłat z zysku za okres 2019/2020^[51], w 2020 nie otrzymano dywidendy (2019: 1 mln EUR).

Nota 28 – Pozostałe przychody

Przychody z innych źródeł powstałe w 2020 wynikały przede wszystkim z partycypacji krajowych banków centralnych ze strefy euro w kosztach poniesionych przez EBC w związku ze wspólnymi przedsięwzięciami Eurosystemu.

Nota 29 – Koszty osobowe

W 2020 koszty osobowe kształtowały się następująco:

Przeciętne zatrudnienie wyniosło 3923 EPC (ekwiwalentów pełnego czasu pracy)^[52] (2019: 3770), z czego 356 przypadało na kadrę kierowniczą (2019: 349).

Koszty osobowe w 2020 wzrosły, głównie z powodu zwiększenia się średniej liczby zatrudnionych oraz wyższych kosztów z tytułu przede wszystkim świadczeń po okresie zatrudnienia, co wynikało z zastosowania niższej stopy dyskontowej do wyceny aktuarialnej na koniec 2020 (zob. nota 13.3 „Pozycje różne”).

Wynagrodzenia członków Zarządu i Rady ds. Nadzoru
Członkowie Zarządu i zatrudniani przez EBC pełnoetatowi członkowie Rady ds. Nadzoru otrzymują wynagrodzenie podstawowe oraz dodatek mieszkaniowy. Prezesowi zamiast tego dodatku przysługuje służbowa rezydencja. Członkowie Zarządu i przewodniczący Rady ds. Nadzoru otrzymują także dodatek na cele reprezentacyjne. Zgodnie z warunkami zatrudnienia pracowników Europejskiego Banku Centralnego członkom Zarządu i Rady ds. Nadzoru może przysługiwać – w zależności od ich sytuacji osobistej – dodatek rodzinny oraz dodatki na dzieci i na pokrycie kosztów ich edukacji. Od wynagrodzenia odprowadza się podatek na rzecz UE, a także składki na fundusz emerytalny oraz ubezpieczenia: zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe. Dodatki są wolne od opodatkowania i nie wchodzą do podstawy wymiaru emerytury.

W 2020 podstawowe wynagrodzenia członków Zarządu i zatrudnianych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru (czyli z wyłączeniem przedstawicieli krajowych organów nadzoru) były następujące^[53]:

Łączna kwota dodatków wypłaconych członkom Zarządu i Rady oraz opłaconych przez EBC na ich rzecz składek na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe wyniosła 1 201 810 EUR (2019: 1 182 767 EUR).

Byli członkowie Zarządu i Rady ds. Nadzoru po zakończeniu kadencji mogą otrzymywać przez określony czas wynagrodzenia przejściowe. W 2020 wypłaty z tego tytułu, związane z nimi dodatki rodzinne oraz opłacone przez EBC składki na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe byłych członków obu organów wyniosły 1 555 042 EUR (2019: 864 287 EUR). Wzrost tych wypłat wynikał głównie z liczby członków, którzy opuścili EBC w 2019 i 2020.

Świadczenia emerytalne, w tym związane z nimi dodatki, oraz składki na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe na rzecz byłych członków i osób będących na ich utrzymaniu wyniosły 928 149 EUR (2019: 1 848 157 EUR)^[54].

Nota 30 – Koszty administracyjne

W 2020 koszty administracyjne kształtowały się następująco:

Ogólne zmniejszenie się kosztów administracyjnych w 2020 wynikało przede wszystkim z niższych kosztów konsultantów zewnętrznych („Usługi obce”) i podróży służbowych („Pozostałe koszty”), związanych głównie z zadaniami nadzorczymi (zob. nota 26 „Wynik z tytułu opłat i prowizji”). Ten spadek został częściowo skompensowany przez wzrost kosztów informatycznych, wynikający ze znacznego zapotrzebowania na usługi informatyczne w związku ze zdalnym trybem pracy wprowadzonym w 2020 ze względu na pandemię COVID‑19.

Nota 31 – Usługi produkcji banknotów

Są to przede wszystkim koszty międzynarodowego transportu banknotów euro z drukarni do krajowych banków centralnych (dostawy nowych banknotów) oraz między krajowymi bankami centralnymi (uzupełnianie niedoborów zapasami). Koszty te pokrywa centralnie EBC.

3 Raport niezależnego biegłego rewidenta

Prezes i Rada Prezesów
Europejskiego Banku Centralnego

Frankfurt nad Menem

Raport z badania sprawozdania finansowego EBC za rok 2020

Opinia

Przeprowadziliśmy badanie sprawozdania finansowego Europejskiego Banku Centralnego (EBC) za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2020 – będącego częścią rocznego raportu finansowego EBC – które obejmuje: bilans, rachunek zysków i strat, opis istotnych zasad rachunkowości oraz noty objaśniające.

Naszym zdaniem załączone sprawozdanie finansowe daje prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji finansowej EBC na dzień 31 grudnia 2020 oraz wyników jego operacji finansowych za rok obrotowy zakończony tą datą, zgodnie z zasadami określonymi przez Radę Prezesów, które przedstawia decyzja EBC (UE) 2016/2247 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie rocznego sprawozdania finansowego EBC (EBC/2016/35), z późniejszymi zmianami, oparta na wytycznych EBC (UE) 2016/2249 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w Europejskim Systemie Banków Centralnych (EBC/2016/34), z późniejszymi zmianami.

Podstawa wyrażenia opinii

Badanie przeprowadziliśmy zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej (MSRF). Zakres naszej odpowiedzialności określony w MSRF został dodatkowo opisany w niniejszym raporcie w punkcie Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego. Jesteśmy niezależni od EBC w rozumieniu niemieckich wymogów etyki zawodowej mających zastosowanie do badania sprawozdania finansowego, które są zgodne z Kodeksem etyki zawodowych księgowych wydanym przez Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych, a także spełniamy inne standardy etyczne wynikające z tych wymogów. Uważamy, że dowody uzyskane przez nas w badaniu stanowią wystarczającą i odpowiednią podstawę do wyrażenia opinii.

Pozostałe informacje

Za pozostałe informacje zawarte w rocznym raporcie finansowym odpowiada Zarząd EBC. Są to wszystkie informacje zawarte w rocznym raporcie finansowym EBC z wyjątkiem sprawozdania finansowego i naszego raportu z badania.

Nasza opinia o sprawozdaniu finansowym nie uwzględnia pozostałych informacji i nie formułujemy żadnych wniosków na temat ich wiarygodności.

W kontekście badania sprawozdania finansowego naszym zadaniem jest zaznajomienie się z pozostałymi informacjami i rozważenie, czy nie odbiegają one znacząco od sprawozdania finansowego bądź czy wiedza zdobyta przez nas w toku badania lub w inny sposób nie wydaje się istotnie zniekształcona.

Odpowiedzialność Zarządu i osób, którym powierzono zarządzanie, w odniesieniu do sprawozdania finansowego

Zarząd odpowiada za sporządzenie i rzetelną prezentację sprawozdania finansowego – zgodnie z zasadami określonymi przez Radę Prezesów, które przedstawia decyzja EBC (UE) 2016/2247 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie rocznego sprawozdania finansowego EBC (EBC/2016/35), z późniejszymi zmianami, oparta na wytycznych EBC (UE) 2016/2249 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w Europejskim Systemie Banków Centralnych (EBC/2016/34), z późniejszymi zmianami – oraz za kontrolę wewnętrzną w takim zakresie, jaki uzna za konieczny do sporządzenia sprawozdania finansowego wolnego od istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem lub błędem.

Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego Zarząd odpowiada za ocenę zdolności EBC do kontynuacji działania, za ujawnienie, w stosownych przypadkach, problematycznych kwestii związanych z kontynuacją działania oraz za prowadzenie rachunkowości przy założeniu kontynuacji działania.

Osoby, którym powierzono zarządzanie, odpowiadają za nadzorowanie procesu sprawozdawczości finansowej EBC.

Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego

Naszym celem jest uzyskanie wystarczającej pewności, że sprawozdanie finansowe jako całość jest wolne od istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem lub błędem, oraz wydanie raportu z badania wraz z opinią. Wystarczająca pewność oznacza wysoki poziom pewności, ale nie stanowi gwarancji, że badanie przeprowadzone zgodnie z MSRF zawsze wykryje istniejące istotne zniekształcenie. Zniekształcenia mogą powstać wskutek oszustwa lub błędu, a są uznawane za istotne, gdy można racjonalnie oczekiwać, że – pojedynczo lub łącznie – wpłyną na decyzje gospodarcze podejmowane przez odbiorców tego sprawozdania na jego podstawie.

Prowadząc badanie zgodnie z MSRF, podczas planowania i prowadzenia badania przez cały czas kierujemy się własnym profesjonalnym osądem i sceptycyzmem zawodowym. Ponadto:

• dokonujemy rozpoznania i oceny ryzyka wystąpienia w sprawozdaniu finansowym istotnych zniekształceń wynikających z oszustwa lub błędu, opracowujemy i stosujemy procedury badania odpowiednie do tego ryzyka oraz pozyskujemy dowody stanowiące wystarczającą i odpowiednią podstawę do wydania opinii. Prawdopodobieństwo niewykrycia istotnych zniekształceń jest wyższe w przypadku oszustwa niż w przypadku błędu, ponieważ oszustwo może obejmować zmowę, fałszerstwo, celowe pominięcie, wprowadzenie w błąd lub obejście kontroli wewnętrznej;
• zapoznajemy się z funkcjonowaniem kontroli wewnętrznej w zakresie potrzebnym do opracowania procedur badania odpowiednich w danych okolicznościach, nie jest natomiast naszym zadaniem wyrażenie opinii na temat skuteczności tej kontroli w EBC;
• oceniamy odpowiedniość przyjętej polityki rachunkowości oraz zasadność szacunków księgowych i związanych z nimi informacji ujawnionych przez kierownictwo;
• stwierdzamy, czy kierownictwo odpowiednio zastosowało rachunkową zasadę kontynuacji działania oraz, na podstawie uzyskanych dowodów, czy nie występuje istotna niepewność związana ze zdarzeniami lub okolicznościami, które mogą rodzić znaczące wątpliwości co do zdolności EBC do kontynuacji działania. Jeśli stwierdzimy istnienie istotnej niepewności, jesteśmy zobowiązani zwrócić uwagę w naszym raporcie na odnośne informacje ujawnione w sprawozdaniu finansowym lub, jeśli te informacje są niewystarczające, zmodyfikować naszą opinię. Nasze wnioski opierają się na dowodach uzyskanych w toku badania do daty wydania naszego raportu;
• oceniamy ogólną prezentację, strukturę i treść sprawozdania finansowego, w tym ujawnione w nim informacje, oraz sprawdzamy, czy w tym sprawozdaniu transakcje i zdarzenia gospodarcze zostały przedstawione w sposób zapewniający rzetelną prezentację.

Mamy obowiązek poinformować osoby, którym powierzono zarządzanie, m.in. o planowanym zakresie i harmonogramie badania oraz o ważnych ustaleniach, w tym o rozpoznanych przez nas istotnych niedociągnięciach w zakresie kontroli wewnętrznej.

Frankfurt nad Menem, 10 lutego 2021

Baker Tilly GmbH & Co. KG
Wirtschaftsprüfungsgesellschaft

(Düsseldorf)

4 Informacja o sposobie podziału zysku lub pokrycia straty

Ta informacja nie jest częścią sprawozdania finansowego EBC za rok 2020.

Zgodnie z art. 33 Statutu ESBC zysk netto EBC jest przekazywany w następującym porządku:

1. kwota określona przez Radę Prezesów – maksymalnie 20% zysku netto – zostaje przeniesiona do ogólnego funduszu rezerwowego, którego wysokość nie może przekroczyć 100% kapitału;
2. pozostały zysk netto jest dzielony między udziałowców EBC proporcjonalnie do ich opłaconych udziałów^[55].

W przypadku poniesienia przez EBC straty deficyt może zostać pokryty z ogólnego funduszu rezerwowego EBC, a w razie potrzeby, na podstawie decyzji Rady Prezesów, także z dochodów pieniężnych za dany rok obrotowy, proporcjonalnie i maksymalnie do wysokości kwot rozdzielonych między krajowe banki centralne zgodnie z art. 32 ust. 5 Statutu ESBC^[56].

Zysk netto EBC za rok 2020 wyniósł 1643 mln EUR. W ramach tymczasowego podziału zysku zgodnie z decyzją Rady Prezesów w dniu 29 stycznia 2021 rozdzielono między krajowe banki centralne ze strefy euro kwotę 1260 mln EUR. Następnie Rada Prezesów postanowiła rozdzielić między krajowe banki centralne ze strefy euro pozostałą część zysku w kwocie 383 mln EUR.