W centrum uwagi: stabilność finansowa
24 maja 2016 (aktualizacja 15 sierpnia 2016)
Od czasu kryzysu finansowego coraz częściej słyszymy o stabilności finansowej. Jej definicje mogą się nieco różnić, ale na ogół eksperci są zgodni, że to ważna sprawa. Według EBC stabilność finansowa to taki stan systemu finansowego, w którym nagłe niekorzystne wydarzenia („szoki ekonomiczne”) nie powodują poważnych zaburzeń.
Innymi słowy, dzięki stabilności finansowej klienci banków mają nieprzerwany dostęp do środków na swoich kontach, przedsiębiorstwa dokonują i przyjmują płatności, inwestorzy mogą zawierać transakcje, a banki – pozyskiwać środki („refinansować się”) za pomocą pożyczek na rynku międzybankowym lub w banku centralnym.
Na czym polega stabilność finansowa?
Stabilność oznacza zachowanie równowagi. System finansowy to skomplikowana sieć zależności i interakcji między różnymi uczestnikami rynku. Banki i firmy ubezpieczeniowe pełnią w nim rolę pośredników między podmiotami, które chcą udzielić pożyczki lub zainwestować swoje środki, a tymi, które potrzebują pieniędzy. Pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy mogą także zawierać transakcje bezpośrednio na rynkach finansowych (np. obligacyjnym lub pieniężnym). Bezpieczny przepływ pieniędzy i aktywów finansowych na tych rynkach jest możliwy dzięki systemom płatności i rozrachunków papierów wartościowych.
W gospodarce pojawiają się ryzyka o różnym zakresie i charakterze. Na przykład jeśli w całej gospodarce następuje spowolnienie, dochodzi do sytuacji, w której zadłużenie właścicieli mieszkań i domów jest bardzo wysokie, a ceny nieruchomości spadają, więc banki, które udzieliły kredytów hipotecznych, mogą mieć trudności z odzyskaniem pieniędzy od klientów. Z kolei na rynkach wschodzących pogorszenie się koniunktury może być szkodliwe dla gospodarki z powodu spadku popytu na towary, prowadzącego do likwidacji miejsc pracy w niektórych branżach. Takie osłabienie może także spowodować gwałtowną wyprzedaż na rynkach długu, akcji i walut, która utrudnia przedsiębiorstwom pozyskiwanie finansowania, a w rezultacie – hamuje wzrost gospodarczy.
Więc nawet kiedy ryzyko i podatność na zagrożenia występują w pojedynczych podmiotach, to mogą oddziaływać także na innych uczestników rynku, co z kolei prowadzi do zachwiania równowagi całego systemu i zagraża powszechnej stabilności finansowej.
Jaka jest rola EBC?
EBC stale obserwuje system finansowy, żeby wcześnie rozpoznawać potencjalne ryzyko i podatność na zagrożenia oraz planować dalsze kroki. Takie ryzyko można zneutralizować dzięki odpowiednim działaniom w zakresie polityki makroostrożnościowej, podejmowanym na poziomie całego kraju, jednego sektora lub konkretnej instytucji finansowej. Na przykład żeby zapobiec powstaniu bańki mieszkaniowej, organy krajowe ze strefy euro mogą zobowiązać banki do zaostrzenia warunków udzielania kredytów hipotecznych, np. wymagania od klientów większego wkładu własnego. O takich rozwiązaniach te organy powinny informować EBC, który ma prawo zgłosić sprzeciw. Także sam EBC może nakazać bankom utrzymywać rezerwy kapitałowe przekraczające wymagany minimalny poziom (określony dokładnie w przepisach unijnych), żeby zwiększyć ich odporność na ewentualne szoki.
Opisane działania są skoncentrowane na systemie finansowym jako całości. Ponadto nowo utworzony w EBC pion nadzoru bankowego kontroluje pojedyncze banki i w ten sposób dba o bezpieczeństwo sektora bankowego, a tym samym wzmacnia stabilność finansową w Europie.
Więcej: Krótko o polityce makroostrożnościowej