1 Συνοπτική παρουσίαση

Η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε ελαφρώς κατά την αλλαγή του έτους, αλλά έχει παραμείνει σχετικά ανθεκτική στις μεγάλες αρνητικές διαταραχές στην πλευρά της προσφοράς που πλήττουν την οικονομία. Η οικονομία αναμένεται να επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα προσεχή τρίμηνα, καθώς οι τιμές της ενέργειας θα μειώνονται, η εξωτερική ζήτηση θα ενισχύεται και τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες θα επιλύονται, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να συνεχίσουν να εξυπηρετούν τον σημαντικό αριθμό ανεκτέλεστων παραγγελιών τους, και η αβεβαιότητα – μεταξύ άλλων αυτή που σχετίζεται με τις πρόσφατες εντάσεις στον τραπεζικό τομέα – θα εξακολουθεί να υποχωρεί. Επιπλέον, τα πραγματικά εισοδήματα αναμένεται να βελτιωθούν, υποβοηθούμενα από μια εύρωστη αγορά εργασίας, καθώς η ανεργία θα διαμορφώνεται σε νέα ιστορικώς χαμηλά επίπεδα. Αν και η περιοριστική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ θα μετακυλίεται ολοένα περισσότερο στην πραγματική οικονομία, οι δυσμενείς επιδράσεις από τις αυστηρότερες συνθήκες προσφοράς πιστώσεων αναμένεται να είναι περιορισμένες. Σε συνδυασμό με τη σταδιακή άρση της δημοσιονομικής στήριξης, η εξέλιξη αυτή θα επηρεάσει ανασταλτικά την οικονομική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα. Συνολικά, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να επιβραδυνθεί σε 0,9% το 2023 (από 3,5% το 2022) και στη συνέχεια να ανακάμψει σε 1,5% το 2024 και 1,6% το 2025.^[1] Σε σύγκριση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2023, οι προοπτικές για την αύξηση του ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας (ποσ. μον.) για το 2023 και το 2024, αντανακλώντας κυρίως τις αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης. Η αύξηση του ΑΕΠ το 2025 παραμένει αμετάβλητη, καθώς αυτές οι επιδράσεις αναμένεται να αντισταθμιστούν εν μέρει από τον αντίκτυπο του υψηλότερου πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και της χαμηλότερης αβεβαιότητας.

Ο πληθωρισμός, όπως υπολογίζεται με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), αποδεικνύεται πιο επίμονος από ό,τι αναμενόταν, παρά την υποχώρηση των τιμών της ενέργειας και την άμβλυνση των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Καθώς ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται να γίνει ολοένα πιο αρνητικός σε όλη τη διάρκεια του 2023 και ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής να υποχωρήσει απότομα, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται και να διαμορφωθεί σε περίπου 3% το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Ωστόσο, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται, βάσει των προβολών, να υπερβεί τον γενικό πληθωρισμό βραχυπρόθεσμα και να παραμείνει σε επίπεδο πάνω από αυτόν έως τις αρχές του 2024, αν και στη συνέχεια θα έχει σταδιακά καθοδική πορεία από το β΄ εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Καθώς οι έμμεσες επιδράσεις των προηγούμενων διαταραχών των τιμών της ενέργειας και άλλες πιέσεις σε προηγούμενα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών σταδιακά θα εξασθενούν, συντελώντας στην αναμενόμενη μείωση, το κόστος εργασίας θα γίνει ο κυριότερος παράγοντας διαμόρφωσης του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής. Ο ρυθμός αύξησης των μισθών αναμένεται να παραμείνει σε επίπεδο υπερδιπλάσιο του ιστορικού μέσου όρου του κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρονικού ορίζοντα προβολής, λόγω των μέτρων αντιστάθμισης του πληθωρισμού και της στενότητας της αγοράς εργασίας καθώς και λόγω της αύξησης των κατώτατων μισθών. Ωστόσο, τα περιθώρια κέρδους, τα οποία αυξήθηκαν σημαντικά το 2022, αναμένεται να απορροφήσουν κάποιο μέρος της μετακύλισης αυτού του κόστους μεσοπρόθεσμα. Επιπλέον, η νομισματική πολιτική αναμένεται να περιορίσει περαιτέρω τον υποκείμενο πληθωρισμό τα επόμενα έτη. Συνολικά, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί από 8,4% το 2022 σε 5,4% κατά μέσο όρο το 2023, 3,0% το 2024 και 2,2% το 2025. Σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου 2023, ο γενικός πληθωρισμός έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σημαντική αναθεώρηση προς τα πάνω του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής, η οποία αντανακλά αναθεωρήσεις λόγω των υψηλότερων από ό,τι αναμενόταν πρόσφατων ρυθμών πληθωρισμού και του κάπως υψηλότερου κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, υπεραντισταθμίζοντας την επίδραση των υποθέσεων για χαμηλότερες τιμές της ενέργειας και αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης.

Πίνακας

Προβολές για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Οι προβολές των εμπειρογνωμόνων εξακολουθούν να περιβάλλονται από υψηλή αβεβαιότητα, η οποία αντανακλάται στα διαστήματα αβεβαιότητας με τα οποία παρουσιάζονται οι προβολές για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό (Διαγράμματα 1 και 4).

2 Πραγματική οικονομία

Η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ υποχώρησε ελαφρώς το α΄ τρίμηνο του 2023,^[2] καθώς η κατανάλωση μειώθηκε και η συμβολή των καθαρών εξαγωγών ήταν θετική σε συνθήκες μειούμενων εισαγωγών ενέργειας (Διάγραμμα 1). Η βιομηχανική παραγωγή ξεκίνησε το έτος δυναμικά λόγω του ιστορικά υψηλού αριθμού ανεκτέλεστων παραγγελιών και της άμβλυνσης των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά υποχώρησε απότομα τον Μάρτιο. Παρά τις αρνητικές μεταφερόμενες επιδράσεις από τους μηνιαίους ρυθμούς μεταβολής που είχαν καταγραφεί το δ΄ τρίμηνο του 2022, οι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν ότι ο τομέας των υπηρεσιών στήριξε την ανάπτυξη το α΄ τρίμηνο του 2023. Όσον αφορά τις συνιστώσες του ΑΕΠ για την τελική κατανάλωση, η ιδιωτική κατανάλωση υποχώρησε, αντανακλώντας την ασθενή δυναμική του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού και τις αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης, παρά την έντονη αύξηση της απασχόλησης. Αντιθέτως, η συμβολή των καθαρών εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ ήταν θετική το α΄ τρίμηνο, αντανακλώντας κυρίως τη μείωση των εισαγωγών λόγω της ασθενέστερης εγχώριας ζήτησης και της χαμηλότερης κατανάλωσης ενέργειας.

Διάγραμμα 1

Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, τριμηνιαία στοιχεία διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών)

Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιταχυνθεί από το β΄ τρίμηνο του 2023 και να παραμείνει ισχυρός το β΄ εξάμηνο του έτους, καθώς η επίδραση των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες και των ενεργειακών διαταραχών θα εξασθενεί και το πραγματικό εισόδημα θα ανακάμπτει, παρά τη χειροτέρευση των προοπτικών για τον τομέα της μεταποίησης. Καθώς ο πληθωρισμός θα μειώνεται και οι μισθοί θα αυξάνονται στο πλαίσιο μιας εύρωστης αγοράς εργασίας, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα αναμένεται να αυξηθεί και πάλι το β΄ τρίμηνο. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με τη μείωση της αβεβαιότητας και την αύξηση της εμπιστοσύνης, θέτει τις βάσεις για ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η θετική συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου το α΄ τρίμηνο πιθανόν να έχει μειωθεί το β΄ τρίμηνο, καθώς ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών θα επιταχύνεται συμβαδίζοντας με τη βελτίωση της εγχώριας ζήτησης. Οι περισσότεροι δείκτες εμπιστοσύνης, καθώς και οι προσδοκίες, των επιχειρήσεων και των καταναλωτών συνάδουν με αυτή την αξιολόγηση. Τα αποτελέσματα της έρευνας για τον σύνθετο Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers’ Index – PMI) τον Μάιο υποδηλώνουν ανάκαμψη στην οποία συμβάλλει ο τομέας των υπηρεσιών, αλλά ο δείκτης για τη μεταποίηση διαμορφώνεται σε επίπεδα που δείχνουν συρρίκνωση. Η οικονομική δραστηριότητα θα επηρεαστεί επίσης ανασταλτικά το 2023 από τις αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης. Συνολικά, το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,3% τόσο το β΄ όσο και το γ΄ τρίμηνο του 2023, συνάδοντας με τις προβολές του Μαρτίου 2023.

Μεσοπρόθεσμα, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιταχυνθεί περαιτέρω, υποβοηθούμενος από την περαιτέρω αύξηση του πραγματικού εισοδήματος και την ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης, παρά την αρνητική επίδραση από τις δυσμενέστερες συνθήκες χρηματοδότησης και την πιο περιοριστική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να ενισχυθεί σε όλη τη διάρκεια του 2023 και να σταθεροποιηθεί σε γενικές γραμμές το 2024-25, καταγράφοντας τριμηνιαίους ρυθμούς γύρω στο 0,4%. Πέρα από την εξομάλυνση των διαταραχών στην πλευρά της προσφοράς και την προνοητική συμπεριφορά που συνδέεται με την αβεβαιότητα, η ανάπτυξη αναμένεται επίσης να στηριχθεί σημαντικά από την υποχώρηση των πληθωριστικών πιέσεων, σε ένα περιβάλλον σταθερής αύξησης της απασχόλησης και του εισοδήματος από εργασία, επιτρέποντας τη συνεχή ανάκαμψη του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης. Ωστόσο, η ώθηση από αυτούς τους ευνοϊκούς παράγοντες θα μετριαστεί από την αυστηροποίηση των συνθηκών χρηματοδότησης, την προηγούμενη ανατίμηση του ευρώ και τη σταδιακή άρση της δημοσιονομικής στήριξης.

Οι αυστηρότερες συνθήκες προσφοράς πιστώσεων αναμένεται να συγκρατήσουν σε περιορισμένο βαθμό την ανάπτυξη, ενώ η ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής αναμένεται να έχει εντονότερη αρνητική επίδραση. Οι προηγούμενες μεταβολές των επιτοκίων και οι προσδοκίες που βασίζονται στις αγορές κατά την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων για τις προβολές (όπως αντανακλώνται στις τεχνικές υποθέσεις των προβολών – βλ. το Πλαίσιο 1) θα έχουν αρνητική επίδραση στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, ιδίως το 2023 και το 2024.^[3] Επιπλέον, οι συνθήκες προσφοράς πιστώσεων, όπως αναφέρθηκε στην τελευταία έρευνα της ΕΚΤ για τις τραπεζικές χορηγήσεις στη ζώνη του ευρώ, έγιναν σημαντικά πιο αυστηρές από τον Δεκέμβριο του 2022. Ωστόσο, ελαφρυντικοί παράγοντες – όπως η συνολικά ευνοϊκή κατάσταση των ισολογισμών των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, χάρη π.χ. στις υπερβάλλουσες αποταμιεύσεις της πανδημίας αλλά και στην υψηλή κερδοφορία – αναμένεται να αντισταθμίσουν εν μέρει τις επιπτώσεις.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου 2023, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2023 και το 2024, αλλά παραμένει αμετάβλητος για το 2025. Η αυστηροποίηση των συνθηκών προσφοράς πιστώσεων εκτιμάται ότι θα επηρεάσει κάπως περισσότερο αρνητικά την ανάπτυξη το 2023 σε σχέση με τις υποθέσεις των προβολών του Μαρτίου 2023, ενώ οι επιδράσεις για την περίοδο 2024-25 παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες. Η συμβολή των αποθεμάτων αναμένεται επίσης, βάσει των υποθέσεων, να είναι ασθενέστερη το 2023, σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, η ασθενέστερη συμβολή των καθαρών εξαγωγών, ιδίως το 2024, φαίνεται ότι θα αντισταθμιστεί από την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης που θα υποστηριχθεί από την εντονότερη αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και την υποχώρηση της αβεβαιότητας.

Πίνακας 1

Μακροοικονομικές προβολές για τη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός εάν σημειώνεται διαφορετικά)

Όσον αφορά τις συνιστώσες του πραγματικού ΑΕΠ, η πραγματική κατανάλωση των νοικοκυριών αναμένεται να ανακάμψει σταδιακά καθώς θα μειώνεται η αβεβαιότητα και θα βελτιώνονται τα πραγματικά εισοδήματα και η εμπιστοσύνη. Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να ανακάμψει από το β΄ τρίμηνο του 2023, συμβαδίζοντας με την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και την ανάκαμψη της εμπιστοσύνης, σε συνθήκες γενικότερα ουδέτερης δημοσιονομικής στήριξης. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, καθώς ο πληθωρισμός και η αβεβαιότητα θα υποχωρούν περαιτέρω και τα πραγματικά εισοδήματα θα βελτιώνονται, η κατανάλωση θα συνεχίσει να ανακάμπτει, αυξανόμενη ελαφρώς ταχύτερα από ό,τι το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, καθώς οι αποταμιεύσεις θα ομαλοποιούνται περαιτέρω, αν και με βραδύ ρυθμό. Ο ρυθμός μεταβολής της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2023 σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου, λόγω των ασθενέστερων από ό,τι αναμενόταν εξελίξεων στις αρχές του 2023. Έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω για την περίοδο 2024-25, αντανακλώντας μεγαλύτερη αύξηση των εισοδημάτων τόσο από την εργασία όσο και από άλλες πηγές, και μια πιο περιορισμένη άρση της εναπομένουσας δημοσιονομικής στήριξης το 2024.

Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, αφού παρέμεινε στάσιμο το 2022, αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψει, λόγω της μείωσης του πληθωρισμού και της ενίσχυσης των μισθών, στο πλαίσιο μιας ισχυρής αγοράς εργασίας. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα παρέμεινε στάσιμο το 2022 (και μειώθηκε την περίοδο γύρω από την αλλαγή του έτους) λόγω του υψηλού πληθωρισμού και της συνολικά αρνητικής συμβολής των δημοσιονομικών μεταβιβάσεων στο εισόδημα των νοικοκυριών, αντανακλώντας την άρση των μέτρων στήριξης έναντι της πανδημίας (COVID-19). Αναμένεται να ανακάμψει σταδιακά στη διάρκεια του 2023 υπό συνθήκες μειούμενου, αν και ακόμα υψηλού, πληθωρισμού. Ο επιταχυνόμενος ρυθμός αύξησης των εισοδημάτων από εργασία και από άλλες πηγές, καθώς και η συνεχιζόμενη άνοδος της απασχόλησης, εκτιμάται ότι θα στηρίξουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, παρότι θα παρουσιάσουν σταδιακή επιβράδυνση στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι δημοσιονομικές μεταβιβάσεις εκτιμάται ότι θα έχουν σε γενικές γραμμές ουδέτερη συμβολή στην αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Καθώς ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω και η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί σημαντικά, διατηρώντας την ευρωστία των αγορών εργασίας, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα αναμένεται να αυξηθεί το 2024 και το 2025 πολύ πάνω από το προ της πανδημίας επίπεδό του.

Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται να παραμείνει αυξημένο το 2023 και να μειωθεί μόνο ελαφρώς στη συνέχεια. Το ποσοστό αποταμίευσης αυξήθηκε στο τέλος του 2022, κυρίως λόγω της προνοητικής συμπεριφοράς που συνδεόταν με τα υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας. Αναμένεται να παραμείνει αυξημένο το 2023, καθώς η άνοδος των επιτοκίων αντισταθμίζει την επιθυμία των νοικοκυριών να ομαλοποιήσουν την αποταμιευτική τους συμπεριφορά μετά την πανδημία. Καθώς η αβεβαιότητα και οι πληθωριστικές πιέσεις θα υποχωρήσουν περαιτέρω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται να μειωθεί, αν και θα παραμείνει πάνω από το προ της πανδημίας επίπεδό του. Το απόθεμα των υπερβαλλουσών αποταμιεύσεων, το οποίο συσσωρεύθηκε κυρίως από τα πλουσιότερα νοικοκυριά και διακρατείται με τη μορφή μη ευχερώς ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων, δεν αναμένεται να δώσει σημαντική ώθηση στην αύξηση της κατανάλωσης. Σε ένα περιβάλλον αυξημένων επιτοκίων και αυστηρότερων συνθηκών προσφοράς πιστώσεων, τα νοικοκυριά είναι πιθανόν να ανακατανείμουν τους αποταμιευτικούς πόρους τους προς περιουσιακά στοιχεία με υψηλότερες αποδόσεις.

Πλαίσιο 1
Τεχνικές υποθέσεις όσον αφορά τα επιτόκια, τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες

Σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου 2023, οι τεχνικές υποθέσεις περιλαμβάνουν ελαφρώς υψηλότερα επιτόκια, χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου, σημαντικά χαμηλότερες χονδρικές τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας και ανατίμηση του ευρώ. Οι τεχνικές υποθέσεις που αφορούν τα επιτόκια και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων βασίζονται στις προσδοκίες της αγοράς σύμφωνα με στοιχεία έως και τις 23 Μαΐου 2023. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αφορούν το EURIBOR τριών μηνών και οι προσδοκίες της αγοράς προκύπτουν από τα επιτόκια των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, ενώ οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων χρησιμοποιούνται ως προσεγγιστική μεταβλητή για τα μακροπρόθεσμα επιτόκια.^[4] Τόσο τα βραχυπρόθεσμα όσο και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια έχουν αυξηθεί ελαφρώς από την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων για τις προβολές του Μαρτίου 2023 και, σε σχέση με αυτές τις προβολές, η πορεία τους έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά περίπου 10 μονάδες βάσης λόγω των περαιτέρω αυξήσεων των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ.

Πίνακας

Τεχνικές υποθέσεις

Οι τεχνικές υποθέσεις για τις τιμές του πετρελαίου έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, καθώς οι ανησυχίες για την παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου αντιστάθμισαν τους φόβους για ανεπαρκή εφοδιασμό σε πετρέλαιο.^[5] Συγκεκριμένα, μετά τις προβολές του Μαρτίου, οι μεταβολές των τιμών του πετρελαίου οφείλονται, αφενός, στις ανησυχίες για την παγκόσμια οικονομική ζήτηση λόγω των εντάσεων στον τραπεζικό τομέα των ΗΠΑ (οι οποίες ασκούν καθοδική πίεση) και, αφετέρου, στην αύξηση της ζήτησης από την Κίνα, μετά την επανεκκίνηση της οικονομίας της, και στην απόφαση του ΟΠΕΚ+ να μειώσει την προσφορά (οι οποίες ασκούν ανοδική πίεση). Η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου έχει μετατοπιστεί προς τα κάτω μετά τις προβολές του Μαρτίου 2023 (κατά 5,5% για το 2023, 6,7% για το 2024 κα 4,8% για το 2025) και παραμένει σε καθοδική κλίση. Η τιμή του πετρελαίου αναμένεται, βάσει των υποθέσεων, να διαμορφωθεί σε 78,0 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι το 2023 και να μειωθεί σε 70,4 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι το 2025.

Οι χονδρικές τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας συνέχισαν να μειώνονται περαιτέρω κάτω από τα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τα υψηλά αποθέματα συνέβαλαν στη διατήρηση των τιμών του φυσικού αερίου σε χαμηλά επίπεδα, ενώ η ΕΕ κινείται ικανοποιητικά προς την επίτευξη του στόχου αποθήκευσης φυσικού αερίου κατά 90% έως τον Νοέμβριο του 2023. Συνολικά, η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του φυσικού αερίου έχει μετατοπιστεί προς τα κάτω μετά τις προβολές του Μαρτίου (κατά 27% για το 2023, 16% για το 2024 και 9% για το 2025). Η ευρωπαϊκή τιμή του φυσικού αερίου αναμένεται, βάσει των υποθέσεων, να διαμορφωθεί σε 42 ευρώ ανά MWh το 2023 και να αυξηθεί σε 46 ευρώ ανά MWh το 2025. Όσον αφορά τα δικαιώματα εκπομπών στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ, η υπόθεση για την πορεία που ακολουθούν με βάση τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αναθεωρήθηκε προς τα κάτω μετά τις προβολές του Μαρτίου (κατά 9% περίπου), λόγω της επιβράδυνσης της βιομηχανικής δραστηριότητας, αλλά και λόγω της αναταραχής στις χρηματοπιστωτικές αγορές τον Μάρτιο καθώς και τεχνικών παραγόντων.

Βάσει των υποθέσεων, στον χρονικό ορίζοντα προβολής οι διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες θα παραμείνουν αμετάβλητες στα μέσα επίπεδα που επικρατούσαν το διάστημα δέκα εργάσιμων ημερών που έληξε κατά την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων. Αυτό συνεπάγεται συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ ανά ευρώ ίση προς 1,09 για τον χρονικό ορίζοντα προβολής, η οποία είναι υψηλότερη κατά 0,8% σε σχέση με την υπόθεση στις προβολές του Μαρτίου 2023. Η υπόθεση για τη σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ υποδηλώνει ανατίμηση κατά 1,1% περίπου σε σχέση με την υπόθεση στις προβολές του Μαρτίου.

Οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθούν σημαντικά το 2023 και το 2024 σε περιβάλλον αυστηρότερων συνθηκών χρηματοδότησης. Οι επενδύσεις σε κατοικίες θα μειωθούν το τρέχον και το επόμενο έτος, λόγω της παρατεταμένης υποτονικότητας της οικονομικής προσιτότητας (όπως υπολογίζεται κατά προσέγγιση από τον λόγο του μέσου εισοδήματος προς τη μέση πληρωμή στεγαστικού δανείου για μια τυπική κατοικία) και της κερδοφορίας (όπως μετρείται από τον δείκτη Q του Tobin). Ενώ κατά κανόνα κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις λόγω των διακυμάνσεων των τιμών των κατοικιών, τόσο η οικονομική προσιτότητα όσο και η κερδοφορία συρρικνώθηκαν τα τελευταία τρίμηνα εξαιτίας της ανόδου των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και του κόστους κατασκευής αντίστοιχα, σε ένα περιβάλλον υποτονικής δυναμικής των τιμών των κατοικιών και ασθενούς δυναμικής του διαθέσιμου εισοδήματος. Αυτές οι τάσεις, σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στην προσφορά πιστώσεων, θα συνεχίσουν να ασκούν σημαντική δυσμενή επίδραση στο επίπεδο των επενδύσεων σε κατοικίες. Παρότι ο ρυθμός μεταβολής των επενδύσεων σε κατοικίες εκτιμάται ότι έγινε πρόσκαιρα θετικός το α΄ τρίμηνο του έτους (λόγω της άμβλυνσης των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες και των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών σε ορισμένες χώρες), η παρατεταμένη μείωση, η οποία ξεκίνησε το β΄ τρίμηνο του 2022, αναμένεται να συνεχιστεί έως το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να ανακτήσει και να διατηρήσει θετικούς ρυθμούς το 2025, καθώς η οικονομική προσιτότητα και η κερδοφορία θα ανακάμπτουν λόγω της σταθεροποίησης των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και του κόστος κατασκευής.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να επηρεαστούν αρνητικά από το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης και τις αυστηρότερες συνθήκες προσφοράς πιστώσεων και στη συνέχεια θα ανακάμψουν πιο έντονα σε μεταγενέστερο σημείο του χρονικού ορίζοντα. Έπειτα από έντονη συρρίκνωση το δ΄ τρίμηνο του 2022, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να ανακάμψουν το 2023, σε αντίθεση με τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση που είχε προβλεφθεί στις προβολές του Μαρτίου. Όταν δεν ληφθούν υπόψη οι πολύ ευμετάβλητες επενδύσεις σε ιρλανδικά προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας^[6], η συρρίκνωση των επιχειρηματικών επενδύσεων το δ΄ τρίμηνο του 2022 ήταν πολύ μικρότερη και η μείωση αυτή εκτιμάται ότι αντιστράφηκε πλήρως το α΄ τρίμηνο του 2023. Συνολικά, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να σημειώσουν θετική μεταβολή, αλλά με χαμηλούς ρυθμούς το 2023 και το 2024, καθώς οι επιδράσεις από την πλευρά της προσφοράς πιστώσεων θα γίνονται ολοένα πιο δεσμευτικές, το μισθολογικό κόστος θα αυξάνεται και τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης θα αποσύρονται. Το 2025 οι επενδύσεις – ιδίως αυτές που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, και ενισχύονται από το πρόγραμμα Next Generation EU (NGEU) – θα επιταχυνθούν εκ νέου, αντανακλώντας εν μέρει την αυξανόμενη εγχώρια και εξωτερική ζήτηση, καθώς και την αύξηση των κερδών.

Πλαίσιο 2
Το διεθνές περιβάλλον

Η παγκόσμια οικονομία ξεκίνησε το έτος δυναμικά και αναμένεται να μεγεθυνθεί με συγκρατημένο ρυθμό στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, παρουσιάζοντας κάποια επιτάχυνση το 2025. Ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ (χωρίς τη ζώνη του ευρώ) ήταν απροσδόκητα υψηλός το α΄ τρίμηνο του 2023, χάρη στις καλύτερες από ό,τι αναμενόταν επιδόσεις της κινεζικής οικονομίας, η οποία μετά την άρση των πανδημικών περιορισμών ανέκαμψε νωρίτερα και εντονότερα από ό,τι αναμενόταν, αλλά και επίσης της οικονομίας των ΗΠΑ σε συνάφεια με την ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας. Οι επιπτώσεις από τα προβλήματα που αντιμετώπισε ο αμερικανικός τραπεζικός τομέας στις αρχές Μαρτίου οδήγησαν σε μια σύντομη περίοδο έντονων πιέσεων στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Έκτοτε, ωστόσο, οι περισσότερες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων ανέκτησαν τις απώλειές τους παρά την εμμένουσα αβεβαιότητα. Η παγκόσμια οικονομία (εκτός της ζώνης του ευρώ) αναμένεται, βάσει των προβολών, να μεγεθυνθεί κατά 3,1% το τρέχον και το επόμενο έτος και κατά 3,3% το 2025. Οι προοπτικές για την ανάπτυξη παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου 2023.

Παρά τη θετική δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας, το παγκόσμιο εμπόριο παραμένει υποτονικό καθώς η σύνθεση της παγκόσμιας ζήτησης χαρακτηρίζεται από χαμηλότερη ένταση εμπορίου, αλλά μεσοπρόθεσμα αναμένεται ότι θα εξελιχθεί συμβαδίζοντας περισσότερο με την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ. Η τρέχουσα χαμηλή ένταση εμπορίου που χαρακτηρίζει την ανάπτυξη αντανακλά τη συνδυαστική επίδραση διαφόρων παραγόντων, όπως η μετατόπιση των καταναλωτικών προτύπων μετά την πανδημία από τα αγαθά προς τις υπηρεσίες, καθώς και τη μείωση των επενδύσεων λόγω των υψηλότερων επιτοκίων. Ως εκ τούτου, το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθεί κατά 1,3% το 2023, δηλαδή με αισθητά χαμηλότερο ρυθμό σε σύγκριση με τον μακροχρόνιο μέσο όρο του, αλλά και με τον ρυθμό αύξησης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Καθώς η σύνθεση των καταναλωτικών προτύπων στις προηγμένες οικονομίες αναμένεται να ομαλοποιηθεί σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ παράλληλα οι επενδύσεις θα ανακάμπτουν, το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να αυξηθεί με ρυθμούς ελαφρώς μόνο υψηλότερους από τους ρυθμούς της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2024 και το 2025. Παρόμοια πορεία εκτιμάται ότι θα ακολουθήσει και η εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ, η οποία θα αυξηθεί κατά 0,5% εφέτος και θα ανακάμψει σε 3,1% το 2024 και το 2025. Οι προβολές για το παγκόσμιο εμπόριο και την εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω για το τρέχον έτος – κυρίως λόγω των σημαντικών αρνητικών μεταφερόμενων επιδράσεων από τις χαμηλότερες από ό,τι αναμενόταν επιδόσεις του εμπορίου κατά την αλλαγή του έτους – και για τα επόμενα έτη θα παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες.

Πίνακας

Το διεθνές περιβάλλον

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Οι πιέσεις στις τιμές στην παγκόσμια οικονομία παραμένουν υψηλές, ενώ οι τιμές των εξαγωγών των εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ αναμένεται να αυξηθούν με συγκρατημένους ρυθμούς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο παγκόσμιος γενικός πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή κορυφώθηκε σε 8,3% το γ΄ τρίμηνο του 2022. Έκτοτε έχει υποχωρήσει, λόγω εξασθένησης των διαταράξεων στην πλευρά της προσφοράς, του χαμηλότερου κόστους μεταφοράς, της αποκλιμάκωσης των τιμών της ενέργειας και της ασθενέστερης ζήτησης λόγω της συγχρονισμένης αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής ανά τον κόσμο. Ωστόσο, η ανθεκτικότητα των αγορών εργασίας και η έντονη αύξηση των μισθών, ιδίως σε σημαντικές προηγμένες οικονομίες, υποδηλώνουν ότι οι πιέσεις στον υποκείμενο πληθωρισμό παραμένουν ισχυρές και η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού θα είναι πιθανόν σταδιακή. Ο ρυθμός αύξησης των τιμών (σε εθνικά νομίσματα) των εξαγωγών των ανταγωνιστών της ζώνης του ευρώ υποχωρεί ραγδαία από το ανώτατο επίπεδο στο οποίο είχε διαμορφωθεί το β΄ τρίμηνο του 2022 λόγω των αρνητικών επιδράσεων της βάσης σύγκρισης για τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, και αναμένεται να συνεχίσει να επιβραδύνεται βραχυπρόθεσμα, αντανακλώντας τις εξελίξεις στις τεχνικές υποθέσεις. Οι τιμές των ανταγωνιστών αναμένεται να αυξηθούν με ρυθμούς που θα συμβαδίζουν περισσότερο με τους ιστορικούς μέσους όρους κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, καθώς οι ισχυρές εγχώριες και εξωτερικές πιέσεις σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών αναμένεται να εξαλειφθούν.

Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ανακάμψει, υποβοηθούμενος από τη βελτίωση της εξωτερικής ζήτησης καθώς η επίδραση των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες θα εξασθενεί. Έπειτα από μειώσεις τα δύο τελευταία τρίμηνα, οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ, σε σταθερές τιμές, εκτιμάται ότι θα αυξηθούν συμβαδίζοντας με την άμβλυνση των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες και την αυξημένη ζήτηση ταξιδιωτικών υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ. Αυτοί οι παράγοντες αναμένεται να αντισταθμίσουν την πρόσφατη επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας τιμών της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα τιμών εξακολουθεί να είναι σημαντικά καλύτερη από ό,τι προ της πανδημίας. Ως εκ τούτου, συνολικά οι εξαγωγείς της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξήσουν περαιτέρω τα εξαγωγικά τους μερίδια. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εισαγωγών της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να είναι υποτονική βραχυπρόθεσμα, λόγω των μειωμένων εισαγωγών ενέργειας και της ασθενικής εγχώριας ζήτησης, αλλά αναμένεται να ανακάμψει μεσοπρόθεσμα καθώς η εγχώρια ζήτηση θα ανακάμπτει. Συνολικά, ο συνδυασμός της υποχώρησης των εισαγωγών και της αύξησης των εξαγωγών συνεπάγεται θετική συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου στην αύξηση του ΑΕΠ το 2023 (Διάγραμμα 2). Η πτώση των τιμών της ενέργειας οδήγησε σε βελτίωση των όρων εμπορίου της ζώνης του ευρώ βραχυπρόθεσμα και βάσει των προβολών αναμένεται κάποια περαιτέρω βελτίωση στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η βελτίωση των όρων εμπορίου αναμένεται να συμβάλει θετικά στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ, το οποίο προβλέπεται να ανακάμψει το 2023 και να βελτιωθεί ελαφρώς περαιτέρω το 2024 και το 2025.

Διάγραμμα 2

Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες των δαπανών

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολή σε ποσοστιαίες μονάδες)

Η αγορά εργασίας αναμένεται, βάσει των προβολών, να εξακολουθήσει να είναι εύρωστη και να χαρακτηρίζεται από στενότητα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (Διάγραμμα 3). Η απασχόληση αυξήθηκε έντονα το α΄ τρίμηνο του 2023, κατά 0,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, παρά την ελαφρά υποχώρηση του πραγματικού ΑΕΠ. Η αύξηση οφειλόταν κυρίως στην έντονη αύξηση του εργατικού δυναμικού. Η απασχόληση αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,3% το 2023 αλλά με βραδύτερους ρυθμούς κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, που θα φθάσουν σε 0,4% έως το 2025. Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί περαιτέρω από ένα ήδη ιστορικά χαμηλό επίπεδο και να διαμορφωθεί σε 6,3% το 2025. Οι μέσες πραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθούν περαιτέρω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής – σε αντίθεση με την καθοδική τάση που είχαν παρουσιάσει τα έτη πριν από την πανδημική κρίση – αλλά προβλέπεται ότι θα παραμείνουν κάτω από το προ της κρίσης επίπεδο το δ΄ τρίμηνο του 2025. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας, ο οποίος επιβραδύνεται έντονα τα τελευταία τρίμηνα και διαμορφώθηκε σε -0,6% το α΄ τρίμηνο του 2023, αναμένεται, βάσει των προβολών, να φθάσει στο χαμηλότερο σημείο του το τρέχον έτος και στη συνέχεια να ανακάμψει σε επίπεδα υψηλότερα από τον ιστορικό μέσο όρο του το 2024 και το 2025.

Διάγραμμα 3

Αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ

(ποσοστό % του εργατικού δυναμικού (αριστερή κλίμακα), ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές (δεξιά κλίμακα))

3 Δημοσιονομικές προοπτικές

Τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που λαμβάνονται κατά διακριτική ευχέρεια δεν παρουσίασαν σημαντικές μεταβολές σε επίπεδο ζώνης ευρώ σε σχέση με τις προβολές του Μαρτίου 2023. Για το 2023, οι αναθεωρήσεις των δημοσιονομικών υποθέσεων σχετίζονται κυρίως με την προς τα κάτω αναθεώρηση του ύψους των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης έναντι της ενεργειακής κρίσης και του υψηλού πληθωρισμού σε περίπου 1,6% του ΑΕΠ, από 1,8% του ΑΕΠ στις προβολές του Μαρτίου. Ωστόσο, η μάλλον περιορισμένη αναθεώρηση σε επίπεδο ζώνης ευρώ αντανακλά ανομοιογενείς εξελίξεις μεταξύ των χωρών. Αφενός, η περαιτέρω πτώση των χονδρικών τιμών της ενέργειας συνεπάγεται χαμηλότερο δημοσιονομικό κόστος ορισμένων μέτρων, ιδίως των ανώτατων ορίων που εφαρμόζονται στις τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας σε αρκετές χώρες. Αφετέρου, μεγάλο μέρος της δημοσιονομικής στήριξης – κυρίως τα μέτρα άμεσης εισοδηματικής στήριξης ή οι μειώσεις των συντελεστών ΦΠΑ που έχουν εφαρμοστεί – δεν εξαρτάται άμεσα από τις τιμές της ενέργειας. Επιπλέον, για ορισμένες χώρες, το ύψος των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου, έπειτα από την παράταση ορισμένων μέτρων έως το 2023 ή τις επικαιροποιημένες εκτιμήσεις στο πλαίσιο των προγραμμάτων σταθερότητας για το 2023 που κατάρτισαν οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ. Σε αντίθεση με το 2023, οι αναθεωρήσεις των μέτρων διακριτικής ευχέρειας για το 2024 συνεπάγονται μικρότερη μεταβολή της δημοσιονομικής πολιτικής προς πιο περιοριστική κατεύθυνση σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου. Πέρα από την αντιστροφή της επίδρασης των μέτρων που σχετίζονται με την ενεργειακή κρίση, οι αναθεωρήσεις οφείλονται στην αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, που αντανακλά εν μέρει την οπισθοβαρή εκτέλεση έργων που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα NGEU, και στην κάπως υψηλότερη συνταξιοδοτική δαπάνη, σε περαιτέρω περικοπές των άμεσων φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και στην επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης των μισθών του δημόσιου τομέα σε αρκετές χώρες. Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής της ζώνης του ευρώ, διορθωμένη ως προς τις επιχορηγήσεις του προγράμματος NGEU, αναμένεται βάσει των προβολών να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2023, να γίνει σημαντικά πιο περιοριστική το 2024 – καθώς θεωρείται, βάσει των υποθέσεων, ότι θα έχει αρθεί το 70% περίπου των μέτρων στήριξης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού από το 2023 – και να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2025. Ωστόσο, το βασικό σενάριο των προβολών του Ιουνίου 2023 εξακολουθεί να ενσωματώνει μεγάλου ύψους δημοσιονομική στήριξη σε σύγκριση με το 2019, πριν από την πανδημία.

Οι δημοσιονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να βελτιωθούν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ, μετά από τη σημαντική μείωση για το 2022, αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχίσει να μειώνεται με βραδύτερο ρυθμό τα έτη 2023-24 και οριακά μόνο το 2025 (σε 2,5% του ΑΕΠ). Η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, σε σύγκριση με το 2022, εξηγείται από τη βελτίωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος, και σε μικρότερο βαθμό της κυκλικής δημοσιονομικής συνιστώσας, ενώ οι δαπάνες για τόκους αυξάνονται σταδιακά ως ποσοστό του ΑΕΠ στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα. Το δημόσιο χρέος στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να συνεχίσει να μειώνεται, αν και με βραδύτερο ρυθμό μετά το 2022, και να διαμορφωθεί σε 87,3% του ΑΕΠ έως το 2025. Αυτό οφείλεται κυρίως στις αρνητικές διαφορές επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης, οι οποίες υπεραντισταθμίζουν τα επίμονα πρωτογενή ελλείμματα. Ωστόσο, το 2025, τόσο ο λόγος του ελλείμματος όσο και ο λόγος του χρέους αναμένεται να παραμείνουν πάνω από τα προ της πανδημίας επίπεδα. Σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα παραμένει σε γενικές γραμμές αμετάβλητο στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ ο λόγος του χρέους έχει αναθεωρηθεί κατά τι προς τα πάνω για τα έτη 2023-25, κυρίως λόγω των λιγότερο ευνοϊκών διαφορών επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης.

4 Τιμές και κόστος

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί και να διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 5,4% το 2023, 3,0% το 2024 και 2,2% το 2025. Έπειτα από μια απότομη μείωση στη διάρκεια του 2023, ο πληθωρισμός αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,0% το 2024 και στη συνέχεια να υποχωρήσει σταδιακά περαιτέρω το 2025 (Διάγραμμα 4). Αυτή η μείωση του γενικού πληθωρισμού στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής αντανακλά τις μειώσεις στους ετήσιους ρυθμούς μεταβολής όλων των κύριων συνιστωσών, αλλά σε διαφορετικό βαθμό για καθεμία, και η πορεία αυτή επηρεάζεται από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής και τις υποθέσεις για τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων (Διάγραμμα 5).

Διάγραμμα 4

Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Ο μετρούμενος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται έντονα καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, λόγω των καθοδικών επιδράσεων της βάσης σύγκρισης, των μειώσεων των τιμών της ενέργειας και της υποχώρησης των πιέσεων σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών. Ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται να συμβάλει σημαντικά σε αυτήν τη μείωση, λόγω των καθοδικών επιδράσεων της βάσης σύγκρισης και της υπόθεσης για μείωση των τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων. Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής θα μειωθεί πιο σταδιακά καθώς οι καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης και οι υποθέσεις για συγκράτηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων αντισταθμίζονται εν μέρει από την ανοδική επίδραση που ασκούν η διεύρυνση των περιθωρίων κέρδους, η δυναμική αύξηση του κόστους εργασίας και οι επιπτώσεις προηγούμενων δυσμενών καιρικών συνθηκών που εκδηλώνονται με χρονική υστέρηση. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται, βάσει των προβολών, να μετριαστεί σταδιακά στη διάρκεια του 2023, καθώς η υποχώρηση των πιέσεων σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών αναμένεται να υπεραντισταθμίσει τις ανοδικές πιέσεις από την ενίσχυση του ρυθμού αύξησης των μισθών. Η υποχώρηση των πιέσεων σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών σε σχέση με τις έντονες προηγούμενες αυξήσεις των τιμών παραγωγού αναμένεται να ενισχυθεί από τις καθοδικές επιδράσεις λόγω της πρόσφατης ανατίμησης του ευρώ και της άμβλυνσης των προβλημάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού. Ταυτόχρονα, η ισχυρή τουριστική ζήτηση βραχυπρόθεσμα και οι πιέσεις από το αυξανόμενο κόστος εργασίας προβλέπεται να στηρίξουν τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής, πιθανόν διατηρώντας τον σε υψηλά επίπεδα το καλοκαίρι, ενώ στη συνέχεια θα υποχωρήσει σταδιακά.

Έπειτα από μια επιτάχυνση το 2024, η οποία σχετίζεται με τη σταδιακή άρση των δημοσιονομικών μέτρων, ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας αναμένεται να ασκήσει καθοδική πίεση στον γενικό πληθωρισμό το 2025. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τις τεχνικές υποθέσεις για αποκλιμάκωση των χονδρικών τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ 2024 και 2025. Η αναμενόμενη ανάκαμψη του πληθωρισμού της ενέργειας το 2024 οφείλεται κυρίως στις ισχυρές ανοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης και στη σταδιακή κατάργηση πολλών κυβερνητικών μέτρων για τον περιορισμό του πληθωρισμού των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αναμένεται να μειωθεί τα επόμενα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής σύμφωνα με τις υποθέσεις για τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Η εξέλιξη του κόστους εργασίας αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα αύξησης του πληθωρισμού των ειδών διατροφής, καθώς οι διεθνείς τιμές των τροφίμων και των ενεργειακών αγαθών θα συνεχίσουν, βάσει των υποθέσεων, να μειώνονται μέχρι το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, παραμένοντας ωστόσο πάνω από τα προ του 2022 επίπεδα.

Μεσοπρόθεσμα, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχίσει να μειώνεται σταδιακά, αν και θα παραμείνει υψηλός λόγω του έντονου ρυθμού αύξησης των μισθών σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η αναμενόμενη μείωση από 5,1% το 2023 σε 2,3% το 2025 αντανακλά την εξασθένηση των έμμεσων επιδράσεων των τιμών της ενέργειας, την εξάλειψη των προβλημάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού, την αντιπληθωριστική επίδραση της αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής και την ομαλοποίηση της ζήτησης ύστερα από την έντονη ανάκαμψή της μετά την πανδημία. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής θα παραμείνει πολύ πάνω από τον ιστορικό μέσο όρο του (1,5%) μεσοπρόθεσμα εξαιτίας της έντονης δυναμικής του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, κυρίως λόγω των μισθολογικών αυξήσεων, η οποία φαίνεται ότι θα αντισταθμιστεί εν μέρει από τη συρρίκνωση των κερδών ανά μονάδα προϊόντος το 2024.

Διάγραμμα 5

Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, ποσοστιαίες μονάδες)

Οι μισθοί αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να αυξηθούν με ρυθμούς πολύ υψηλότερους από τον ιστορικό μέσο όρο, αντανακλώντας την αντιστάθμιση του πληθωρισμού, τη στενότητα στις αγορές εργασίας, καθώς και τις αυξήσεις των κατώτατων μισθών. Ο ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιβραδυνθεί από 5,3% το 2023 σε 4,5% το 2024 και σε 3,9% το 2025, ενώ οι μισθολογικές αυξήσεις αναμένεται να είναι πολύ υψηλότερες από τους ιστορικούς μέσους όρους τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Για το 2023, το ποσοστό παραμένει αμετάβλητο σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου, ενώ εντονότερη αύξηση αναμένεται για το 2024 και το 2025 αντανακλώντας τη μεγαλύτερη στενότητα στην αγορά εργασίας. Οι απώλειες της αγοραστικής δύναμης που υπέστησαν τα εισοδήματα μετά από την απότομη άνοδο του πληθωρισμού αναμένεται να αντισταθμιστούν στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να κορυφωθεί το 2023 και στη συνέχεια να υποχωρήσει το 2024 και το 2025, εν μέσω της επιβράδυνσης των μισθολογικών αυξήσεων και της ανάκαμψης του ρυθμού ανόδου της παραγωγικότητας.

Η εξάλειψη των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες, η υποτονική συνολική ζήτηση το 2023 και η έντονη αύξηση των μισθών κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρονικού ορίζοντα προβολής συνάδουν με τη μείωση των δεικτών των περιθωρίων κέρδους στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Έκτακτοι παράγοντες στήριξαν τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων το 2021 και το 2022, ενώ είναι πιθανό να συμβεί το ίδιο και το 2023 (Διάγραμμα 6).^[7] Η σταδιακή εξάλειψη της συσσωρευμένης ζήτησης λόγω πανδημίας, η άμβλυνση των προβλημάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού και οι δυσμενείς επιδράσεις από την περιοριστική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής εκτιμάται ότι θα ασκήσουν αυξημένη πίεση στα κέρδη ανά μονάδα προϊόντος ώστε να απορροφήσουν τις σημαντικές μισθολογικές αυξήσεις και τη συνακόλουθη άνοδο του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Από την άλλη πλευρά, η επάνοδος των τιμών της ενέργειας σε πιο φυσιολογικά επίπεδα αναμένεται να οδηγήσει σε βελτίωση των όρων εμπορίου και, ως εκ τούτου, να μετριάσει σε κάποιο βαθμό τις αρνητικές επιπτώσεις της υψηλότερης αύξησης των μισθών και της ασθενέστερης εγχώριας ζήτησης στα κέρδη ανά μονάδα προϊόντος.

Διάγραμμα 6

Αποπληθωριστής του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ – ανάλυση από την πλευρά του εισοδήματος

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, ποσοστιαίες μονάδες)

Έπειτα από απότομη άνοδο το 2022, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των τιμών των εισαγομένων αναμένεται να γίνει αρνητικός το 2023, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των όρων εμπορίου στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Έπειτα από απότομη άνοδο κατά 17,2% το 2022, ο αποπληθωριστής των εισαγωγών αναμένεται να μειωθεί απότομα και να συρρικνωθεί το 2023 και στη συνέχεια να γίνει θετικός το 2024 και το 2025 σύμφωνα με τις υποθέσεις για μειώσεις των τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, καθώς και με την εξάλειψη των προβλημάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού για τις εισαγόμενες εισροές.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Μαρτίου 2023, η προβολή για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,1 ποσ. μον. για κάθε έτος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι αναθεωρήσεις προς τα κάτω των ενεργειακών συνιστωσών υπεραντισταθμίστηκαν από τις αναθεωρήσεις προς τα πάνω των λοιπών συνιστωσών. Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αναθεωρήθηκε προς τα πάνω, διότι ήδη καταγράφεται υψηλότερος ρυθμός από ό,τι αναμενόταν και επίσης η αύξηση των μισθών είναι ταχύτερη, παρά τις τεχνικές υποθέσεις για υποχώρηση των διεθνών τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής αναθεωρήθηκε προς τα πάνω τόσο σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, κυρίως λόγω των πρόσφατων δεδομένων τα οποία ήταν υψηλότερα από τα αναμενόμενα και αντισταθμίζουν την αναμενόμενη υποχώρηση των έμμεσων επιδράσεων που σχετίζονται με τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας, όσο και σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, αντανακλώντας τη μεγαλύτερη επιμονή του υποκείμενου πληθωρισμού και τις εντονότερες πιέσεις από την αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος.

Πλαίσιο 3
Ανάλυση ευαισθησίας: εναλλακτικές πορείες των τιμών της ενέργειας

Δεδομένης της σημαντικής αβεβαιότητας που περιβάλλει τη μελλοντική εξέλιξη των τιμών της ενέργειας, οι εναλλακτικές πορείες των τιμών της ενέργειας προκύπτουν από τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης και από μια πορεία σταθερών τιμών για την αξιολόγηση των επιπτώσεων στις προοπτικές για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) και την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ. Στην παρούσα ανάλυση ευαισθησίας χρησιμοποιείται ένας μεσοσταθμικός δείκτης τιμών της ενέργειας, ο οποίος συνδυάζει τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης τόσο για το πετρέλαιο όσο και για το φυσικό αέριο. Οι εναλλακτικές πορείες που αποκλίνουν προς τα κάτω και προς τα πάνω σε σχέση με τις υποθέσεις του βασικού σεναρίου προκύπτουν από το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο των πυκνοτήτων πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση δικαιώματα προαίρεσης για την τιμή τόσο του πετρελαίου όσο και του φυσικού αερίου στις 23 Μαΐου 2023 (την τελευταία ημερομηνία υποβολής στοιχείων για τις τεχνικές υποθέσεις). Και οι δύο κατανομές υποδηλώνουν ανοδικούς κινδύνους για τις τεχνικές υποθέσεις των προβολών που διατυπώθηκαν στις προβολές του Ιουνίου 2023, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα έντονοι για τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το φυσικό αέριο. Επιπλέον, εξετάζεται μια υπόθεση σταθερών τιμών τόσο για τις τιμές του πετρελαίου όσο και για τις τιμές του φυσικού αερίου. Οι επιδράσεις από αυτές τις εναλλακτικές πορείες αξιολογούνται μέσω μιας σειράς μακροοικονομικών υποδειγμάτων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος που χρησιμοποιούνται στις προβολές. Οι επιδράσεις στον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και στον πληθωρισμό, κατά μέσο όρο για όλα αυτά τα υποδείγματα, παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.

Πίνακας

Επιδράσεις εναλλακτικών υποθέσεων για την εξέλιξη των τιμών της ενέργειας

Πλαίσιο 4
Προβλέψεις άλλων οργανισμών

Προβλέψεις για τη ζώνη του ευρώ διατίθενται τόσο από διεθνείς οργανισμούς όσο και από ιδρύματα του ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις δεν είναι άμεσα συγκρίσιμες μεταξύ τους ή με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, καθώς έχουν ολοκληρωθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Επιπλέον, αυτές οι προβολές χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους για την εξαγωγή υποθέσεων σχετικά με τις δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές και εξωτερικές μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένων των τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Τέλος, υπάρχουν διαφορές στις μεθόδους διόρθωσης ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών μεταξύ των διαφόρων προβλέψεων.

Πίνακας

Σύγκριση πρόσφατων προβλέψεων για τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Οι προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2023 βρίσκονται εντός των διαστημάτων άλλων προβλέψεων για τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και τον πληθωρισμό. Η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για την αύξηση του ΑΕΠ ευθυγραμμίζεται με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ και είναι ελαφρώς χαμηλότερη από την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά υψηλότερη από τις προβλέψεις του ΔΝΤ και τις προβλέψεις του ιδιωτικού τομέα για την περίοδο 2023-24. Όσον αφορά τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ), η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για το 2024 είναι μεταξύ των υψηλότερων προβλέψεων, αλλά 0,2 της ποσ. μον. χαμηλότερη από την πρόβλεψη του ΟΟΣΑ. Για το 2025 βρίσκεται στο άνω όριο του στενού διαστήματος άλλων προβλέψεων, αλλά ευθυγραμμίζεται με τις προβλέψεις του ΔΝΤ και της Έρευνας μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων.