Een koers voor klimaatactie

Blogpost van Christine Lagarde, president van de ECB

Frankfurt am Main, 4 november 2021

Een moment voor actie

De COP26-klimaattop van deze week in Glasgow is een uitgelezen gelegenheid om een duidelijk traject naar een koolstofvrije wereld uit te stippelen. Het elimineren van koolstofemissies is de enige manier om catastrofale klimaatverandering tegen te gaan. Er is nog maar weinig tijd voor een transitie die snel genoeg gaat om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te bereiken, maar het is – en dat is cruciaal – nog niet te laat.

Geloofwaardige wegen naar een groene transitie

De transitie gaat weliswaar gepaard met enige kosten, maar er zijn ook kansen. Dankzij technologische vooruitgang zijn de kosten van zonne-energie enorm gedaald, waardoor deze elektriciteitsbron nu een van de goedkoopste is die de wereld ooit heeft gezien. Volgens het Internationaal Energieagentschap zou namelijk meer dan de helft van de extra emissiereducties die nodig zijn om de doelstellingen van het akkoord van Parijs te halen, zonder extra kosten voor elektriciteitsafnemers kunnen worden behaald.^[1]

Maar we kunnen ons op dit moment niet louter verlaten op hernieuwbare energiebronnen, en er zijn nog steeds sectoren waar de benodigde technologie nog niet uitontwikkeld is. We weten niet zeker hoe onze economieën er over 30 jaar uit zullen zien en hoe de klimaatverandering ons in de toekomst precies zal beïnvloeden.

Die onzekerheid kan verlammend zijn, vooral in combinatie met een misplaatst geloof dat we de dingen zelf niet kunnen beïnvloeden, of dat het al te laat is. Toch kunnen we allemaal een verschil maken, en ieder van ons heeft een rol te vervullen.

Centrale banken hebben de afgelopen decennia geleerd dat ze met een geloofwaardige inflatiedoelstelling kunnen helpen de verwachtingen in de hele economie scherp te stellen. Op soortgelijke wijze kunnen overheden mensen en bedrijven helpen relevante en gecoördineerde stappen te zetten om de klimaatverandering te beperken, door goed te communiceren en geloofwaardige transitietrajecten te bieden. Met behulp van een duidelijke bewegwijzering worden lange en moeilijke trajecten opgesplitst in beter behapbare etappes.

Deels vereisen deze transitietrajecten een koolstofbeprijzing waarin volledig rekening wordt gehouden met de huidige en toekomstige kosten voor milieu en maatschappij. Dit is op dit moment verre van het geval. Sterker nog, in 2020 ging voor $ 450 miljard aan expliciete subsidies naar fossiele brandstoffen.^[2] De meest kwetsbaren in de samenleving kunnen worden geraakt door sterke stijgingen van de energieprijzen. Daarom moet er goed worden nagedacht om voor een rechtvaardige transitie te zorgen, een waarbij de voordelen eerlijk worden gedeeld.

Die trajecten vereisen ook aanzienlijke technologische innovatie en investeringen om de klimaatverandering te beperken. Overheidsinvesteringen kunnen een katalysator zijn voor private investeringen en de financiële sector heeft een belangrijke rol te spelen. Financiële instellingen moeten in transitieplannen aangeven hoe ze van plan zijn zich aan een koolstofvrije wereld aan te passen. De Glasgow Financial Alliance for Net Zero^[3] zet de eerste stappen in die richting. Volledige, internationaal consistente en controleerbare openbare gegevens kunnen helpen om de middelen in te zetten waar ze het meest nodig zijn en om het risico van 'greenwashing' te vermijden.

De bijdragen van de ECB aan de bestrijding van klimaatverandering

Ook centrale banken moeten hun rol spelen. Het effect van natuurrampen en de groene transitie op de inflatie raakt direct de hoofdopdracht van de ECB, namelijk zorgen voor stabiele prijzen. Daarom besteden we steeds meer aandacht aan klimaatverandering.^[4] Het brengt ook risico’s met zich mee voor de banken waarop we toezicht houden en voor de eigen balans van de ECB.

We staan niet alleen in onze bezorgdheid. Zowat 100 centrale banken en financiële toezichthouders wereldwijd hebben zich verenigd in het Netwerk voor vergroening van het financiële stelsel.^[5] Het netwerk wil bijdragen aan een betere beheersing van klimaat- en milieurisico's binnen de financiële sector en kapitaal mobiliseren om de groene transitie te ondersteunen.

Gisteren heeft de ECB publiekelijk toegezegd om, binnen onze verantwoordelijkheden, bij te dragen aan doortastende maatregelen van beleidsmakers om het klimaatakkoord van Parijs uit te voeren en de gevolgen van klimaatverandering te beperken.^[6] Klimaatverandering was een belangrijke overweging bij de recente evaluatie van onze strategie^[7] en we hebben een ambitieuze routekaart uitgewerkt om onze werkagenda vorm te geven^[8].

Onze klimaatstresstest voor de hele economie toont aan dat het loont om klimaatvraagstukken vroegtijdig aan te pakken.^[9] De kortetermijnkosten van de groene transitie worden op lange termijn ruimschoots gecompenseerd doordat dure rampen zoals bosbranden, hittegolven en droogte kunnen worden vermeden. Duidelijkere tussentijdse mijlpalen op weg naar emissieneutraliteit in 2050 zouden ons bij het bereiken van deze doelstelling kunnen helpen.

De weg vooruit

We staan nu voor een echte keuze. Bij de heropbouw en de vernieuwing van onze economieën na de disruptie door de pandemie hebben we de kans om af te stappen van koolstof. De weg vooruit lijkt misschien afschrikwekkend, maar we kennen onze bestemming en een groot deel van het traject is al goed verlicht. Overstappen naar een koolstofvrije wereld is de enige manier om te zorgen voor een betere toekomst voor de hele mensheid. Zoals Antoine de Saint-Exupéry het zei, “Het is nu tijd voor actie. Het is nooit te laat om iets te doen.”

Deze blogpost is als opiniestuk verschenen in: Der Standard (Oostenrijk), Le Soir en De Morgen (België), 24 Chasa (Bulgarije), Jutarnji list (Kroatië), Phileleftheros (Cyprus), Postimees (Estland), Helsingin Sanomat (Finland), Les Echos (Frankrijk), Frankfurter Allgemeine Zeitung (Duitsland), Ta Nea (Griekenland), Irish Times (Ierland), La Repubblica (Italië), Delfi.lv (Letland), LRT, Verslo žinios, 15 min.lt en Delfi.lt (Litouwen), Times of Malta (Malta), Jornal de Negócios (Portugal), Denník N (Slowakije), Delo (Slovenië) en El País (Spanje).