Χαράζοντας μια πορεία δράσης για το κλίμα

Άρθρο της Christine Lagarde, Προέδρου της ΕΚΤ

Φρανκφούρτη, 4 Νοεμβρίου 2021

Ώρα για δράση

Η σύνοδος κορυφής για το κλίμα (COP26) που πραγματοποιείται αυτή την εβδομάδα στη Γλασκώβη αποτελεί μια ζωτική ευκαιρία για να χαράξουμε μια σαφή πορεία προς έναν κόσμο με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η εξάλειψη των εκπομπών αυτών είναι ο μόνος τρόπος για να αποτραπεί η καταστροφική κλιματική αλλαγή. Τα περιθώρια για να πραγματοποιηθεί αυτή η μετάβαση αρκετά γρήγορα ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού στενεύουν γρήγορα, εξακολουθούν όμως να υπάρχουν – κι αυτό έχει κρίσιμη σημασία.

Αξιόπιστοι στόχοι για τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία

Μπορεί να υπάρχει κάποιο κόστος όσον αφορά τη μετάβαση, υπάρχουν όμως και ευκαιρίες. Η πρόοδος της τεχνολογίας έχει μειώσει σε μεγάλο βαθμό το κόστος της ηλιακής ενέργειας και αυτή πλέον αποτελεί μία από τις φθηνότερες πηγές ηλεκτρικού ρεύματος στον κόσμο. Πράγματι, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, περισσότερες από τις μισές πρόσθετες μειώσεις εκπομπών που απαιτούνται για την εκπλήρωση των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού θα μπορούσαν να επιτευχθούν χωρίς πρόσθετο κόστος για τους χρήστες ηλεκτρικού.^[1]

Αλλά αυτήν τη στιγμή δεν μπορούμε να βασιστούμε αποκλειστικά και μόνο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ υπάρχουν και τομείς όπου η απαραίτητη τεχνολογία δεν έχει φτάσει ακόμη σε ώριμο στάδιο. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς θα είναι οι οικονομίες μας σε 30 χρόνια και πώς ακριβώς θα μας επηρεάσει η κλιματική αλλαγή στο μέλλον.

Αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να προκαλέσει παράλυση, ιδίως όταν συνδυάζεται με την εσφαλμένη πεποίθηση ότι δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τα πράγματα από μόνοι μας ή ότι είναι ήδη πολύ αργά. Ωστόσο, όλοι μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά, και ο καθένας μας μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι κεντρικές τράπεζες έμαθαν ότι ένας αξιόπιστος στόχος για τον πληθωρισμό μπορεί να συμβάλει στον προσδιορισμό των προσδοκιών σε ολόκληρη την οικονομία. Οι κυβερνήσεις μπορούν παρομοίως να καθοδηγήσουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στη λήψη ουσιαστικών και συντονισμένων μέτρων για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, δημοσιοποιώντας σαφείς και αξιόπιστους στόχους για τη μετάβαση. Η σωστή σήμανση μετατρέπει τα μεγάλα και δύσκολα ταξίδια σε πιο διαχειρίσιμες διαδρομές.

Εν μέρει, αυτοί οι στόχοι για τη μετάβαση απαιτούν τιμολόγηση του άνθρακα που να αντικατοπτρίζει πλήρως το σημερινό και το μελλοντικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος του. Αυτό απέχει κατά πολύ από ό,τι συμβαίνει σήμερα. Ακόμη χειρότερα, τα ορυκτά καύσιμα έλαβαν άμεσες επιδοτήσεις ύψους 450 δισ. δολαρίων το 2020.^[2] Οι έντονες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας μπορούν να επηρεάσουν τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας και επομένως απαιτείται προσεκτική σκέψη ώστε να εξασφαλιστεί μια δίκαιη μετάβαση, στο πλαίσιο της οποίας τα οφέλη θα κατανέμονται ισότιμα.

Αυτοί οι δρόμοι απαιτούν επίσης σημαντική τεχνολογική πρόοδο και επενδύσεις για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Οι δημόσιες επενδύσεις μπορούν να κινητοποιήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις, και ο χρηματοπιστωτικός τομέας μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να περιγράψουν στα σχέδια μετάβασης τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουν να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο χωρίς εκπομπές άνθρακα. Η χρηματοοικονομική συμμαχία της Γλασκώβης για μηδενικές εκπομπές άνθρακα (Glasgow Financial Alliance for Net Zero^[3]) κάνει τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η δημοσιοποίηση ολοκληρωμένων στοιχείων που να είναι συνεπή και ελέγξιμα σε διεθνές επίπεδο μπορεί να συμβάλει στο να διασφαλιστεί ότι τα κεφάλαια διοχετεύονται εκεί όπου χρειάζονται περισσότερο, αποφεύγοντας παράλληλα τον κίνδυνο ψευδοοικολογικής ταυτότητας (greenwashing).

Η συμβολή της ΕΚΤ στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο. Η επίδραση που ασκούν στον πληθωρισμό οι φυσικές καταστροφές και η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία επηρεάζει άμεσα την πρωταρχική αποστολή της ΕΚΤ να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών, γι’ αυτό δίνουμε όλο και μεγαλύτερη προσοχή στην κλιματική αλλαγή.^[4] Δημιουργεί επίσης κινδύνους για τις τράπεζες που εποπτεύουμε καθώς και για τον ισολογισμό της ΕΚΤ.

Δεν είμαστε οι μόνοι που ανησυχούμε. Περίπου 100 κεντρικές τράπεζες και αρχές χρηματοπιστωτικής εποπτείας από όλο τον κόσμο έχουν συνενωθεί στο πλαίσιο του Δικτύου για την ενσωμάτωση της οικολογικής διάστασης στο οικονομικό σύστημα (Network for Greening the Financial System).^[5] Στόχος του δικτύου είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη της διαχείρισης κλιματικών και περιβαλλοντικών κινδύνων εντός του χρηματοπιστωτικού τομέα και να κινητοποιήσει τη χρηματοδότηση που θα στηρίξει τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία.

Χθες η ΕΚΤ δεσμεύτηκε δημοσίως να συνεισφέρει, εντός του πεδίου αρμοδιότητάς της, στην ανάληψη αποφασιστικής δράσης εκ μέρους των φορέων χάραξης πολιτικής προκειμένου να εφαρμοστεί η Συμφωνία του Παρισιού και να μετριαστούν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.^[6] Η κλιματική αλλαγή αποτέλεσε σημαντική παράμετρο στο πλαίσιο της πρόσφατης επανεξέτασης της στρατηγικής μας^[7], και έχουμε καταρτίσει έναν φιλόδοξο οδικό χάρτη που περιγράφει το πρόγραμμα εργασιών μας^[8].

Η άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε σχέση με το κλίμα την οποία διενεργήσαμε στο σύνολο της οικονομίας φανερώνει τα οφέλη της έγκαιρης ανάληψης δράσης σχετικά με το κλίμα.^[9] Το βραχυπρόθεσμο κόστος της μετάβασης στην πράσινη οικονομία υπεραντισταθμίζεται σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα από τα οφέλη της αποτροπής δαπανηρών φυσικών καταστροφών, όπως πυρκαγιές, καύσωνες και ξηρασίες. Ο καθορισμός σαφέστερων ενδιάμεσων ορόσημων στην πορεία προς τη επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα το 2050 θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό μας.

Η μελλοντική πορεία μας

Έχουμε μπροστά μας μια ρεαλιστική επιλογή. Καθώς ανοικοδομούμε και αναμορφώνουμε τις οικονομίες μας μετά την αναταραχή που προκάλεσε η πανδημία, έχουμε την ευκαιρία να απομακρυνθούμε από τον άνθρακα. Ο δρόμος που έχουμε ακόμα να διανύσουμε μπορεί να μοιάζει δύσκολος, όμως ξέρουμε ότι ο προορισμός μας είναι σαφής και η πορεία μας προς αυτόν είναι ήδη προδιαγεγραμμένη. Η μετάβαση σε έναν κόσμο χωρίς άνθρακα είναι ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Όπως είχε πει και ο Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ, «Τώρα είναι η ώρα να δράσουμε. Ποτέ δεν είναι αργά για να κάνουμε κάτι».

Το παρόν δημοσιεύθηκε ως άρθρο γνώμης στις ακόλουθες εφημερίδες και περιοδικά: Der Standard (Αυστρία), Le Soir και De Morgen (Βέλγιο), 24 Chasa (Βουλγαρία), Jutarnji list (Κροατία), Φιλελεύθερος (Κύπρος), Postimees (Εσθονία), Helsingin Sanomat (Φινλανδία), Les Echos (Γαλλία), Frankfurter Allgemeine Zeitung (Γερμανία), Τα Νέα (Ελλάδα), Irish Times (Ιρλανδία), La Repubblica (Ιταλία), Delfi.lv (Λετονία), LRT, Verslo žinios, 15 min.lt και Delfi.lt (Λιθουανία), Times of Malta (Μάλτα), Jornal de Negócios (Πορτογαλία), Denník N (Σλοβακία), Delo (Σλοβενία) και El País (Ισπανία).